Wpływ wczesnej nauki języków obcych na przyswajanie języka ojczystego
Od najwcześniejszych chwil życia dziecka myślimy o jego rozwoju, kształtowaniu jego umiejętności. Zastanawiamy się nad jego przyszłością, chcemy zapewnić mu jak najlepsze warunki dla wszechstronnego rozwoju. Pragniemy ułatwić mu przyszłe samodzielne życie w społeczeństwie, którego nieodłącznym elementem jest umiejętność sprawnej komunikacji. Coraz częściej współcześni rodzice nie ograniczają się tylko do stymulowania rozwoju języka ojczystego, lecz decydują się także na jak najszybsze wprowadzanie języka obcego. Czy zawsze jest to ukierunkowane na dobro dziecka? Czy wczesna nauka języków obcych może opóźnić, spowolnić, zatrzymać czy też zaburzyć proces przyswajania języka ojczystego? Zanim damy się ponieść modzie i zapragniemy uczynić dziecko małym poliglotą, warto wziąć pod rozwagę kilka niepodważalnych faktów i przyjrzeć się zarówno zaletom, jak i wadom takiego działania.
Korzyści z wczesnej nauki języków obcych
Istnieje pogląd, że człowiek może zacząć naukę jednego lub kilku nowych języków w dowolnej chwili życia. Wyniki badań nad funkcjonowaniem mózgu pokazują, że są wyraźne przyczynki do tego, aby jak najwcześniej wspierać nabywanie języka obcego. Dziecko przed szóstym rokiem życia jest w stanie nauczyć się drugiego języka bez naleciałości obcego akcentu, z naturalną jego płynnością. Przed okresem dojrzewania znacznie szybciej możemy przyswoić składnię i morfologię nowego języka. We wczesnym wieku nie mamy też zahamowań, uprzedzeń, nie odczuwamy „inności” języka, dystansu i obcości. Wczesny i cechujący się intensywnością kontakt z drugim językiem wspomaga rozwój poznawczy dziecka. Daje też solidne fundamenty i ułatwia naukę kolejnego języka w przyszłości (rozwija się tzw. kompetencja uczenia się języków).
Ryzyko związane z wczesną nauką języków obcych
Nie możemy zamykać się jednak tylko i wyłącznie na zalety wczesnej nauki języków obcych. Istnieje bowiem szereg niebezpieczeństw związanych z takim rodzajem stymulacji dziecka. Nie każdy maluch jest przygotowany do równoczesnego nabywania języka ojczystego i nauki języka obcego. Na rozwój językowy dziecka wpływ ma wiele czynników. Są to między innymi:
- właściwy rozwój fizyczny i psychomotoryczny;
- ogólny poziom sprawności intelektualnych;
- tzw. zdolności specjalne – uzdolnienia językowe;
- ogólne warunki społeczno-wychowawcze – kontakty z rodziną i najbliższym otoczeniem, wzorce środowiskowe, oddziaływanie otoczenia.
Wszelkie powyższe czynniki należy brać pod uwagę, decydując się na wprowadzenie w otoczenie dziecka kolejnego języka. Nie każdy maluch będzie bowiem gotowy na taki rodzaj nowej stymulacji. Dotyczy to szczególnie dzieci z problemami rozwojowymi, do których zalicza się między innymi opóźniony rozwój mowy. Wprowadzanie nowego języka do ubogiego słownika dziecka, którego mowa rozwija się z opóźnieniem, może potęgować jego problemy i wprowadzać niepotrzebne utrudnienia. Należy też uważać w przypadku, gdy dziecku towarzyszą niektóre wady wymowy. Wymowa głosek obcego języka może niepotrzebnie utrwalać niektóre nieprawidłowości, np. seplenienie międzyzębowe (dla przykładu: w języku angielskim za normę uznaje się wymowę niektórych głosek z językiem wsuniętym między zęby, kiedy to w języku polskim taka wymowa jest uznawana za wadliwą i jest poddawana terapii, trwającej czasem lata).
Warto podkreślić, że nawet naturalna dwujęzyczność wiąże się z szeregiem konsekwencji i nie pozostaje bez wpływu na kompetencje językowe. Warto o tym pamiętać i zauważyć, że sztuczne jej wprowadzanie może przynieść podobne skutki. Osoby dwujęzyczne dysponują na ogół mniejszym zasobem słownictwa, mogą mieć problemy z dostępem leksykalnym (m.in. procesem dochodzenia do znaczenia słów), wypadają też gorzej w testach płynności słownej. Musimy pamiętać też o zjawisku interferencji, czyli wzajemnego wpływania na siebie języków w warstwie fonetycznej, morfologicznej, składniowej i prozodycznej. Pewne cechy jednego języka mogą bowiem rzutować na poszczególne elementy drugiego.
Jak znaleźć złoty środek i nie zrobić dziecku krzywdy?
- Podejdźmy do nauki języka obcego odpowiedzialnie. Przyjrzyjmy się rozwojowi mowy dziecka. Sprawdźmy, czy przyswajanie języka ojczystego przebiega bez zakłóceń. W razie potrzeby – skonsultujmy się z logopedą.
- Wybierzmy odpowiednie formy i metody pracy z dzieckiem. Uwzględniajmy jego strefę najbliższego rozwoju, potrzeby, indywidualne preferencje, ale też ograniczenia. Pozwólmy dziecku być aktywnym uczestnikiem tego procesu. Sprawmy, aby nauka była dla niego interesującą formą aktywności i zabawą.
- Zadbajmy, aby proces nauki odbywał się w jak najbardziej naturalnych warunkach. Używajmy obcego języka zawsze w określonym kontekście sytuacyjnym i komunikacyjnym. Dostosowujmy formę wypowiedzi do umiejętności dziecka, które we wczesnym okresie nie są jeszcze doskonałe.
- Osoba ucząca powinna biegle posługiwać się językiem obcym. Nie może utrwalać u dziecka błędów, które z wiekiem niezwykle trudno będzie zniwelować.
Źródła:
Źródła:
Chłopek Z., Nabywanie języków trzecich i kolejnych oraz wielojęzyczność. Aspekty psycholingwistyczne, Wrocław 2011.
Gałkowski T., Jastrzębowska G. (red.), Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki (tom I), Opole 2003.
Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, Warszawa 2002.
J. Gleason, N. Ratner (red.), Psycholingwistyka, Gdańsk 2005.
Kotarba-Kańczugowska M., Dynamika wczesnej nauki języków obcych, czyli o tym, co się dzieje na styku przedszkola ze szkołą podstawową, JOwS: 2013/01.
Kurcz I., Psychologia języka i komunikacji, Warszawa 2005.
Olpińska-Szkiełko M., Wczesny początek nauki języków obcych: kiedy? jak? dlaczego? Postulaty glottodydaktyczne, TRENDY nr 1/2014.
Widlok B., Petravić A., Org H., Romcea R., Zalecenia norymberskie w zakresie wczesnej nauki języków obcych, München 2010.
Wróblewska-Pawlak K., Naturalna dwujęzyczność, czyli o dwujęzycznym wychowaniu dzieci, JOwS: 2013/01.
