SUSZ, czyli Sprytny Uczeń Szybko Zapamiętuje inaczej – kilka słów o mnemotechnikach
W poprzednim artykule wyjaśniłam pokrótce, czym jest uczenie się oraz jak na ten proces wpływa koncentracja uwagi i style uczenia. Dzisiaj chciałabym skupić się na mnemotechnikach oraz metodach graficznych, które mają za zadanie usprawniać proces zapamiętywania. Mogą stanowić uzupełnienie w stosunku do klasycznych metod, takich jak:
- powtarzanie, czyli czytanie, pisanie i powtarzanie wiele razy na głos informacji, którą chcemy zapamiętać;
- notatka, która zawiera krótkie zdania, niezbędne informacje, schematy, rysunki, kolory
i jest skonstruowana w czytelny oraz przejrzysty sposób.
Mnemotechniki bazują na skojarzeniu tego, co trudne do nauczenia się, z tym, co łatwiejsze; korzystają z wyobraźni. W obrębie tej metody możemy wymienić:
Obraz myślowy
Uczeń wyobraża sobie przekazywane przez nauczyciela informacje jako obraz lub scenkę, która zawiera w sobie jak najwięcej szczegółów związanych z zapamiętywaną sprawą; tę technikę wspomagają szczególnie zabawne anegdoty.
Grupowanie
Polega na układaniu informacji według wyznaczonych samodzielnie kategorii. Kategorie te mają swoją nazwę. Przyporządkowuje się im pasujące do nich wiadomości.
Rymowanie
W celu zapamiętania informacji układa się wiersz albo rymowane zdanie. Ważne, by wers kończył się wyrazem, który chcemy pamiętać.
Akronimy i zdania akronimowe
Służą zapamiętaniu ciągu wyrazów, ułożonych w kolejności bądź nie. Na początku wypisuje się wyrazy, których chcemy się nauczyć. Pierwsza litera każdego słowa posłuży nam do utworzenia akronimu. Przykład:
Akronimy
Epoki literackie (akronim bezsensowny, ważna kolejność):
Średniowiecze
Renesans
Barok
Oświecenie
Romantyzm
Pozytywizm
Akronim: ŚRBORP
Zdanie akronimowe
Przypadki:
Marek – mianownik
Dręczy – dopełniacz
Czeskiego – celownik
Bażanta – biernik
Niemiłym – narzędnik
Mruczeniem – miejscownik
Wilka – wołacz
Metoda loci
Polega na zapamiętywaniu długich ciągów informacji, które trzeba odtwarzać w określonej kolejności. Czynnikiem ułatwiającym wydobywanie informacji z pamięci jest umieszczenie ich w wyobraźni w charakterystycznych miejscach, które różnią się od siebie, a odległość między nimi jest duża (czyli loci). Na loci nie nadają się drobne przedmioty podobne do siebie, coś, co zmienia swoje miejsce, oraz rzeczy rozmieszczone zbyt blisko. W praktyce może to wyglądać tak: nauczyciel wybiera 10 charakterystycznych miejsc w swojej klasie lub w szkole, następnie przygląda się im z uczniami zgodnie z kolejnością, która ma ułatwić zapamiętywanie. Później dzieci mają za zadanie przypomnieć sobie te miejsca i wykonać po nich spacer w wyobraźni. Po przyswojeniu sobie loci dopasowujemy do nich wiadomości, których uczniowie mają się nauczyć, np. potęgi liczb, oraz powtarzamy tak utworzone skojarzenia.
Łańcuchowa metoda skojarzeń
Jest przydatna do zapamiętywania wielu elementów, które łączy się ze sobą, by utworzyć historyjkę angażującą wszystkie zmysły.
Lista słów do zapamiętania, np. zakupy: chleb, masło, jajka, gazeta, płyn do naczyń.
Łańcuch skojarzeń: W porannej gazecie było apetyczne zdjęcie ciemnego chleba posmarowanego masłem, a obok leżały kawałki jajka. Ciekawe, jakiego płynu do naczyń użyją, by pozmywać po tym śniadaniu.
Z kolei wśród metod graficznych wyróżniamy:
Mapy myśli
To rodzaj notatki wymyślony przez Tony'ego Buzana, bazujący na współpracy obu półkul mózgu. By utworzyć mapę myśli, należy wyszukać w tekście najistotniejsze słowa czy wiadomości. Następnie na kartce co najmniej rozmiaru A4, ustawionej poziomo, umieszczamy na środku główny temat i podkreślamy go graficznie. Od głównego tematu odwodzimy promieniście linie-gałęzie, na których wpisujemy ważne słowa klucze. Najważniejsze gałęzie najlepiej pogrubić. Linie rysujemy od prawej strony i robimy to zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Można im nadać numery podkreślające kolejność, w jakiej będzie się powtarzać informacje. Informacje mniej ważne zapisujemy mniejszą czcionką. Mapa myśli musi zawierać również minimum 3 kolory, symbole, rysunki, figury geometryczne itd. Przy powtórkach rysujemy mapę z pamięci, a następnie sprawdzamy ją ze wzorem.
Fiszki
To dwustronne karteczki, na których jednej stronie umieszczamy pytanie, a na drugiej odpowiedź. By uczyć się z fiszek (zakupionych bądź samodzielnie przygotowanych), układamy je stroną z pytaniami, wybieramy jedną, a następnie próbujemy odpowiedzieć. Później sprawdzamy swoją odpowiedź i jeśli była prawidłowa, to odkładamy fiszkę na bok, jeśli nie, wraca z powrotem na stos do dalszej nauki. Fiszki można wzbogacić również dodatkowymi rysunkami lub przykładami. Najlepiej przy ich pomocy powtarzać raz dziennie.
Ostatnim poruszanym w tym artykule zagadnieniem będzie system powtarzania. Na podstawie badań psychologa Hermanna Ebbinghausa można stwierdzić, że po ukończeniu nauki spadek liczby zapamiętanych informacji jest szybki. Proces zapominania spowalnia po drugim dniu. Aby uchronić się przed utratą wiadomości, należy powtarzać materiał:
- w pierwszym dniu zaraz po nauce, godzinę po jej ukończeniu i przed zaśnięciem (trzy razy);
- następnego dnia należy zrobić kolejną powtórkę, po czym znów powtórzyć materiał za tydzień i za miesiąc.
Naszą wiedzę musimy więc odświeżać, bo informacje, z których nie korzystamy, zanikają.
Mam nadzieję, że zaprezentowane w tym artykule propozycje będą pomocne w poszukiwaniach własnej metody na skuteczną naukę. Powodzenia!
Źródła:
Grzywacz K., Techniki uczenia się sprzyjające koncentracji uwagi, w: M. Jerzak (red.), Zaburzenia psychiczne i rozwojowe u dzieci a szkolna rzeczywistość, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2016, s. 429-462.
