Skrzynka z narzędziami emocjonalnymi Tony'ego Attwooda cz. 2
Artykuł jest częścią cyklu. Pierwszą część można przeczytać tu. W dzisiejszym artykule przedstawię kolejne elementy techniki skrzynki z narzędziami emocjonalnymi:
- Narzędzia myślowe
- Narzędzia związane z zainteresowaniami
- Narzędzia farmakologiczne
- Inne narzędzia
Narzędzia myślowe
Założeniem tej części techniki jest to, że człowiek może kontrolować swoje uczucia
i zachowanie poprzez prowadzenie dialogu wewnętrznego, czyli mówienie do siebie w myślach. Przydają się do tego gotowe formułki typu „Umiem kontrolować swoje emocje”, „Potrafię zachować spokój”.
Inny sposób polega na spisaniu najczęściej przychodzących do głowy negatywnych myśli
i opracowaniu zdań, które będą przeciwne do nich. Pozytywne zdania pełnią rolę antidotum na złe myśli. Osoba z zespołem Aspergera może je nosić zawsze przy sobie i wyciągać kartkę z tym spisem w razie potrzeby. Z kolei dzieci z ZA mogą poprawić swój humor również poprzez zrobienie jakiegoś zadania, do którego mają talent i które lubią.
Następnym proponowanym sposobem jest zastosowanie relaksacji skoncentrowanej na przedmiocie. Dziecko nosi przy sobie jakąś rzecz kojarzącą mu się z odprężającą sytuacją. Autor podaje przykład dziewczyny, która bardzo lubiła książkę Tajemniczy ogród, dlatego zawsze zabierała ze sobą klucz. Oznaczał on dla niej bramę do ogrodu z wyobrażoną spokojną krainą.
Narzędzia związane z zainteresowaniami
Specjalne zainteresowania osób z ZA można wykorzystać jako narzędzie pomagające radzić sobie z trudnymi emocjami. Zdaniem Attwooda im bardziej osoba z ZA jest zestresowana, zdenerwowana, wystraszona, tym więcej poświęca czasu na swoje pasje. Jeśli dziecko nie zna innych sposobów, by się zrelaksować, uspokoić i uzyskać zadowolenie, wciąż wykorzystuje swoje zainteresowania. Wtedy z przyjemności stają się one przymusem. Zajmowanie się nimi zaczyna wówczas przypominać zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, w którym osoba odczuwa natrętną potrzebę, by wykonywać jakieś działanie lub go unikać albo/i ma problem z narzucającymi się myślami, najczęściej nieprzyjemnymi w treści.
Warto zauważyć, że w sytuacjach skrajnego pobudzenia, ilość metod naprawczych drastycznie się zmniejsza. Najczęściej ograniczają się one wtedy do fizycznego uwalniania energii, zajęcia się swoim hobby oraz przebywania w samotności.
Attwood uważa, że aby zapobiec eskalacji trudnych emocji, można dać dziecku z ZA możliwość skorzystania ze specjalnych zainteresowań. Nie stanowi to wtedy nagrody za niewłaściwe zachowanie, a staje się metodą na szybkie zapobiegnięcie dalszemu narastaniu pobudzenia.
Narzędzia farmakologiczne
Attwood zachowuje ostrożne stanowisko co do stosowania farmakoterapii. Jego zdaniem trzeba rozważyć, czy występujące u osoby z ZA problemy mogą zostać rozwiązane za pomocą takich strategii jak psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym i innych oddziaływań terapeutycznych. Negatywny wpływ leków przejawia się w postaci spowolnienia myślenia i osłabienia zdolności poznawczych. Stosowanie lekarstw bywa jednak potrzebne w przypadku niektórych zaburzeń nastroju o dużym nasileniu, gdy osoba z ZA nie potrafi poradzić sobie z intensywnymi emocjami. Zawsze należy jednak szukać przyczyn występowania trudnych uczuć i na nie oddziaływać, zamiast zaczynać od leczenia objawów farmakologicznie.
Inne narzędzia
W skrzynce z narzędziami emocjonalnymi może znaleźć się także oddawanie się czemuś, co sprawia osobie z ZA przyjemność. Ciekawym źródłem inspiracji są biografie ludzi z zespołem Aspergera. Inna propozycja to zapobieganie stresującym sytuacjom poprzez edukowanie otoczenia na temat zespołu Aspergera oraz unikanie lub ograniczanie zdarzeń wywołujących
u dziecka zdenerwowanie.
Właściwy dobór narzędzi
Terapeuta współpracujący z osobą z ZA w trakcie ustalania sposobów na radzenie sobie
z emocjami, potrzebnych w skrzynce danej osoby, omawia z nią nieprawidłowe narzędzia. Są to na przykład zachowania agresywne, niszczycielskie, samookaleczenia, picie alkoholu, zażywanie narkotyków, nadmierna ucieczka w świat fantazji. Ponadto elementy techniki ocenia się po jakimś czasie pod względem skuteczności. Usuwa się wtedy te, które odnoszą wręcz przeciwny skutek.
Podsumowując, skrzynka z narzędziami emocjonalnymi Tony'ego Attwooda to technika wspomagająca osoby z zespołem Aspergera w radzeniu sobie z własnymi emocjami. Mogą stosować ją zarówno dzieci, jak i dorośli. Ułatwia odreagowanie trudnych uczuć w akceptowany społecznie sposób. Pomaga także w zrozumieniu, jak odpowiednio zareagować na emocje innych i jak im można pomóc.
Źródła:
Attwood, T. (2012). Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik. Gdańsk: Wydawnictwo
