Charakterystyka diety bezmlecznej

Dietetyka

Charakterystyka diety bezmlecznej

Mleko i jego przetwory

W celu uporządkowania wiedzy w zakresie produktów spożywczych i ich wartości odżywczej zostały one podzielone na dwanaście podstawowych grup. Jedną z nich stanowi mleko i jego przetwory. W grupie tej znalazły się produkty bardzo cenne z punktu widzenia żywienia człowieka.

Mleko i przetwory mleczne są szczególnie bogate w wapń oraz dobrze przyswajalne i pełnowartościowe białko. Ponadto dostarczają wielu witamin i składników mineralnych takich jak fosfor, potas, magnez, cynk, miedź oraz witaminy z grupy B.

Szczególne właściwości mleka polegają również na alkalizującym oddziaływaniu na organizm człowieka. Jest to jedyny pokarm pochodzenia zwierzęcego, który nie prowadzi do zakwaszania organizmu, co jest bardzo korzystne ze zdrowotnego punktu widzenia. Jednocześnie mleko jest bardzo silnym alergenem, z którym organizm ludzki ma styczność już w okresie niemowlęcym.

Zgodnie z najnowszą Piramidą Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej (KLIK) opublikowaną przez ekspertów Instytutu Żywności i Żywienia w 2016 r. powinno się wypijać dwie szklanki mleka dziennie, które mogą być zamieniane na fermentowane napoje mleczne takie jak jogurty i kefiry. Częściowo zalecaną podaż można też zamienić na sery.

Najczęstsze przyczyny wykluczania mleka z diety

Obecnie mleko budzi wiele kontrowersji w związku z toczącymi się w środowisku ekspertów w zakresie żywienia człowieka dyskusjami na temat jego wpływu na rozwój niektórych schorzeń. Pomimo tego mleko i jego przetwory nadal stanowią ważny produkt w Piramidzie Zdrowego Żywienia i w moim przekonaniu jego wykluczenie z diety powinno nastąpić tylko i wyłącznie w przypadku potwierdzonych badaniami wskazań medycznych.

Głównymi przyczynami całkowitego lub częściowego wykluczenia mleka i jego przetworów z codziennej diety są alergia na białka mleka krowiego oraz nietolerancja laktozy.

W pierwszym przypadku mleko wymaga całkowitego wykluczenia z diety, natomiast gdy mamy do czynienia z nietolerancją laktozy zazwyczaj można spożywać mleczne napoje fermentowane i inne przetwory mleczne w ograniczonych ilościach. Niewskazane natomiast jest mleko słodkie ze względu na wysoką zawartość cukru mlecznego, którego trawienie w organizmie jest upośledzone.

Nietolerancja laktozy może mieć charakter pierwotny (niedobór enzymu trawiącego laktozę – laktazy jest wrodzony, wymagane jest całkowite wykluczenie mleka z diety) lub wtórny (niedobór laktazy występuje na skutek uszkodzenia kosmków jelitowych).

W drugiej z opisanych sytuacji mleko wyklucza się z diety na czas regeneracji kosmków tj. ok. 3–6 miesięcy, po czym należy stopniowo próbować wprowadzać do diety produkty zawierające laktozę.

Wśród pozostałych przyczyn wykluczania mleka z codziennego jadłospisu można wymienić niektóre schorzenia jelit (np. Choroba Leśniowskiego Crohna, zespół jelita drażliwego), choroby nowotworowe przebiegające z naświetlaniem jamy brzusznej i jej okolic, zaburzenia ze spektrum autyzmu oraz stosowanie diety wegańskiej.

Zasady stosowania diety bezmlecznej

Dieta bezmleczna tak jak każda inna powinna dostarczać naszemu organizmowi odpowiednią ilość składników odżywczych, witamin oraz mikro- i makroelemntów. Wykluczając mleko i jego przetwory dietę należy planować zgodnie z pozostałymi zasadami uwzględnionymi we wspominanej wcześniej Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, która została stworzona po to aby w przystępny sposób dostarczyć informacji na temat prawidłowego planowania codziennych jadłospisów.

Posiłki powinny być przygotowywane poprzez takie metody obróbki cieplnej jak gotowanie w wodzie, na parze, duszenie bez dodatku tłuszczu, pieczenie w naczyniach żaroodpornych oraz rękawach. Należy unikać smażenia z uwzględnieniem tłuszczu. Wśród produktów zalecanych należy wymienić owoce, warzywa, pełnoziaraniste produkty zbożowe, suche nasiona roślin strączkowych, jaja, ryby, mięso królika, indyka, kurczaka ze sprawdzonego źródła.

W przypadku stosowania całkowicie bezmlecznej diety z codziennego żywienia trzeba wykluczyć mleko płynne i w proszku, masło, śmietanę, jogurty, maślanki, kefiry, sery twarogowe, sery żółte, topione, pleśniowe oraz wszystkie produkty zawierające w swoim składzie mleko. Niezbędne jest dokładne czytanie etykiet poszczególnych produktów spożywczych, gdyż bardzo często mleko jest dodawane do artykułów, które nie należą do grupy produktów mlecznych (np. parówki, wędliny, gotowe panierki, majonez, różnego rodzaju ciastka itp.)

W przypadku podejrzenia nietolerancji laktozy lub alergii na białka mleka krowiego u niemowląt karmionych naturalnie lub sztucznie niezbędna jest konsultacja z lekarzem pediatrą, który na podstawie przeprowadzonej diagnostyki zaproponuje najlepsze rozwiązanie w zakresie karmienia. Na rynku dostępny jest szereg preparatów mleko zastępczych przeznaczonych do żywienia niemowląt, które ze względu na stan zdrowia nie mogą być żywione w sposób naturalny lub sztuczny przy użyciu powszechnie dostępnych mlek modyfikowanych.

Zamienniki mleka

Podstawowym problemem żywieniowym przy stosowaniu diety bezmlecznej są trudności w dostarczeniu odpowiedniej ilości wapnia oraz białka. W związku z tym w codziennym jadłospisie konieczne jest uwzględnienie innych produktów które dostarczą nam odpowiedniej ilości tych składników.

Należy zwrócić szczególną uwagę na planowanie posiłków z udziałem takich produktów jak zielone warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude gatunki mięs, ryby.

Ciekawą alternatywą dla mleka krowiego są roślinne napoje powszechnie nazywane mlekami roślinnymi (m.in. sojowe, owsiane, ryżowe, migdałowe, orkiszowe). Produkty te wyglądem przypominają mleko, natomiast pod względem wartości odżywczej znacznie różnią się od mleka krowiego. Dostępne są napoje wzbogacane w wapń. Z powodzeniem można je wykorzystywać zamiast mleka do przygotowywania różnego rodzaju deserów takich jak budynie, galaretki mleczno – owocowe, drożdżówki, gofry itp. Jogurty można zastąpić jogurtami sojowymi, a twarożki serkami produkowanymi na bazie fermentowanej soi.

Najważniejsze podczas stosowania diety bezmlecznej jest planowanie posiłków zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia. W celu wyrównania niedoborów wynikających z wykluczenia z diety mleka i jego przetworów niezbędne jest uwzględnianie produktów bezmlecznych bogatych w składniki odżywcze w które obfituje mleko.

Dieta bezmleczna w codziennym żywieniu stanowi pewnego rodzaju wyzwanie, jednak przy odrobinie cierpliwości z każdym dniem planowanie posiłków będzie coraz łatwiejsze, a tym samym przyjemniejsze.