Co to właściwie znaczy "wychowywać"?
Prawie każdy z nas, kto jest lub za chwilę będzie rodzicem, słyszy niemalże codziennie w jaki sposób powinien wychowywać swoje dziecko. Zalewają go miliony bitów informacji w Internecie, telewizji, gazetach. Znajomi opowiadają o swoich doświadczeniach, udzielają rad, dają tysiące wskazówek, jak postępować z dzieckiem na danym etapie jego rozwoju. W tym wszystkim my, ja, Ty, Twój partner, Twoja partnerka – zwykły, przeciętny rodzic, który chce wychować swoje dziecko na człowieka szczęśliwego i „porządnego”. Nic dziwnego więc, że coraz częściej gubimy się w natłoku tych „wychowawczych” informacji i rad. Osobiście uważam, że najlepszym doradcą w sprawach wychowania naszych dzieci jest zdrowy rozsądek. A dlaczego? To właśnie jest celem cyklu artykułów, które będę Wam – drodzy czytelnicy – prezentować w najbliższym czasie.
Do XIX wieku pojęcie wychowania w języku polskim funkcjonowało jedynie jako synonim dla słów żywienie i utrzymanie. Później pojęcie to ewoluowało i procesem wychowania zaczęto nazywać przekształcanie i rozwijanie jednostki. Dzisiaj literatura pedagogiczna to ogromny zbiór wiedzy na temat wychowania i mechanizmów z nim związanych. Według W. Okonia wychowanie jest to „świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka”. Cóż to oznacza w praktyce? Po pierwsze, wychowanie koncentruje się na rozwoju umysłowym i uczuciowym dziecka, na sferze jego osobistych motywacji i konkretnych działań oraz na kształtowaniu osobowości – pod względem wszystkich cech dziecka. Po drugie, wychowanie odnosi się do nauki, a właściwie nauczania i uczenia się, tj. do zdobywania przez dziecko nowych umiejętności, tak teoretycznych, jak i praktycznych. Po trzecie zaś, wychowanie to kształtowanie charakteru jednostki, w taki sposób, by w przyszłości spełniał on oczekiwania społeczne. Mam tutaj na myśli rozwijanie w dziecku takich cech jak: samodzielność, poczucie własnej wartości, przedsiębiorczość i inne cechy, które w dorosłym życiu pozwolą mu osiągnąć sukces, ale też być człowiekiem społecznym, tzn. być obecnym w społeczeństwie i wartościowym dla społeczeństwa.
Gdzie zatem szukać źródeł wychowania? Przede wszystkim w środowisku zewnętrznym dziecka, które początkowo stanowi rodzina bliższa, z biegiem czasu również rodzina dalsza, przedszkole, szkoła, rówieśnicy itd. Wychowanie to proces niezwykle złożony, wieloetapowy i przede wszystkim wymagający. Wymaga bowiem wzajemnych interakcji pomiędzy rodzicem a dzieckiem, po to, by dziecko – jako adresat procesu wychowania – mogło odbierać wpływ rodzica. Można więc powiedzieć, że wyniki wychowania zależne są od świadomego i celowego oddziaływania rodziców i wychowawców na dzieci, ale także od systemu wychowania równoległego (tj. wychowania, które odbywa się bez naszego udziału, np. poprzez mass media) i wysiłków jakie podejmuje dziecko w zdobywanie nowych umiejętności, samorozwój i w konsekwencji w kształtowanie własnej osobowości.
Tyle, jeżeli chodzi o teorię. Na początku wspomniałam, że najlepszym doradcą w sprawie wychowywania jest zdrowy rozsądek. A ten podpowiada mi, że wychowywać oznacza kochać, wspierać rozwój i szanować odrębność dziecka oraz jego prawo do samodzielnego podejmowania decyzji. Wreszcie wychowywać znaczy być – dla dziecka i przy dziecku. Nocą, kiedy nie może spać, w dzień, kiedy chce się bawić, szaleć, śmiać, ale też wypłakać, opowiedzieć o swoich smutkach, problemach i radościach. Wychowywać, znaczy być partnerem, przyjacielem, a nade wszystko być dorosłym, rodzicem, który ochrania i stwarza poczucie bezpieczeństwa. To jest moja definicja wychowania, której mam nadzieję pozostanę wierna.
Wychowywać można na wiele sposobów. To, którą drogę obierzemy zależy wyłącznie od nas, rodziców, a ja w kolejnych częściach tego cyklu postaram się Wam przybliżyć nieco tematykę celowości wychowania i różnice pomiędzy dobrym, a „złym” wychowaniem.
Autot: Magdalena Hensoldt-Fyda
Źródła:
Łobocki M., Teoria wychowania w zarysie, Warszawa 2008.
Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1999.
Zarzecki L., Teoretyczne podstawy wychowania. Teoria i praktyka w zarysie, Jelenia Góra 2012.
