Muzyka w życiu dziecka
"To czego nie może zwykły język, znajduje bezpośredni wyraz w bezpojęciowym języku dźwięku"
Wilhelm Wackenroder
Muzyka towarzyszy nam niemalże od narodzin. Dziecko od urodzenia znajduje się w świecie dźwięków, począwszy od dźwięków codzienności, melodie śpiewane przez najbliższych, czy też te zasłyszane w mediach. Już Pitagoras twierdził, że muzyka ma zapewniać człowiekowi harmonię wewnętrzną, ponieważ jest odbiciem porządku świata. Arystoteles natomiast uważał, że muzyka ma właściwości kathartyczne i odprężające, uwalniające złe emocje i wytchnienie po wysiłku fizycznym i psychicznym.
Dziecko nawiązuje świadomy kontakt z muzyką około 2–3 roku życia, w tym czasie muzyka i ruch odgrywają bardzo ważną rolę w jego życiu. Zatem przed rodzicem i nauczycielem stoi bardzo ważne zadanie – wprowadzenie dziecka w świat muzyki, co powoduje kolejny etap kształtowania i doskonalnia wrażliwości dziecka, które rozpoczęło się w chwili przyjścia dziecka na świat. Nauczyciel przedszkola nie musi mieć wykształcenia czy warsztatu muzycznego, jednak dużo zależy właśnie od niego. Wystarczy, że „rozbudzi drzemiącego w dziecku muzyka, rozwijając u niego zamiłowanie do słuchania i wytwarzanie dźwięków” (Podolska, 1979, s 9).
Muzyka jest jedną z dziedzin procesu wychowania a także procesu wielostronnego uczenia się, dlatego też warto byłoby zastanowić się nad jej rolą w poszczególnych okresach życia dziecka.
-
Dziecko 3 – letnie – wyraźne reaguje z zainteresowaniem na muzykę, próbuje śpiewać lub już śpiewa. W tym okresie wpływ na rozwój dziecka jest wyraźny, ale jeszcze nie ciągły.
-
Dziecko 4 – letnie – śpiewa piosenki, chętnie eksperymentuje z dźwiękiem na przykład na klawiaturze czy też innych instrumentach perkusyjnych, lubi zabawy ze śpiewem, opowiada o ulubionych piosenkach i utworach instrumentalnych.
-
Dziecko 5 – letnie – wystukuje rytmy muzyczne i uczy się łatwych melodii na instrumentach, chętnie tańczy.
-
Dziecko 6– letnie – w tym okresie wyraźnie kształtuje się słuch melodyczny, dzieci w tym wieku preferują audycje radiowe czy telewizyjne z tłem muzycznym.
Maria Przychodzińska – Kaciczak w swoich opracowaniach zwraca uwagę na procesy poznawcze i wrażliwość a także cele terapeutyczne, które spełnia muzyka. Podobne zdanie mają również inni znawcy pedagogiki przedszkolnej, szkolnej czy edukacji muzycznej. Podsumowując, można stwierdzić, że edukacja muzyczne wpływa na rozwój każdego dziecka w różnych sferach, na przykład: fizycznej, psychicznej, intelektualnej, moralnej, a to dlatego, że pełni ona podstawowe funkcje w wychowaniu przedszkolnym, takie jak: funkcja ogólnorozwojowa, stymulująca rozwój fizyczny, wspomagającą uspołecznianie dzieci oraz terapeutyczną. Gdy dziecko obcuje z muzyką, wpływa ona poruszanie wszystkich możliwości poznawczych dziecka, poczynając od najprostszych, czyli spostrzegania, poprzez strukturalizowanie, po oceny estetyczne – wartościowanie. Poprzez dobieranie odpowiednich zabaw, czy zadań muzycznych możemy intensywnie kształcić uwagę, rozwijać pamięć i sprawności operacji myślowych. Dziecko w wieku 3 lat jest bardzo chłonne, wtedy rozpoczyna też proces swojej edukacji, dzięki muzyce w tym wieku możemy kształcić pożądane cechy charakteru, na przykład optymizm czy kreatywność, wiarę w swoje siły i umiejętności. Wspólne muzykowanie scala grupę, wpływając na właściwe interakcje społeczne. Muzyka też zachęca dziecko do uzewnętrzniania cech osobowości, potrzeb, pragnień, wyobrażeń, myśli, samopoczucia i tym podobne.
Należy też wspomnieć o ruchu, który jest w tym wieku niezmiernie ważny. W wieku przedszkolnym następuje apogeum motoryczności dziecka, dzięki muzyce możemy również stworzyć odpowiednie warunki rozwoju. To podstawowa forma aktywności dziecka przedszkolnego. To ona wprowadza w świat muzyki poprzez zabawy muzyczne i ruchowe. Rozwija sferę motoryczną poprzez mowę, poczucie rytmu (wyliczanki), ruch dyrektywny i niedyrektywny (Krasoń, Szafraniec 2002), improwizację oraz inne elementy muzyki: metrum, tempo, melodykę, harmonię, dynamikę, agogikę, frazowanie, kolorystykę dźwiękową i strukturę formalną utworu (Ławrowska 1998, s 7)
Praktyka potwierdza, że w codziennej pracy z dzieckiem, muzyka łączy wszelkie działania edukacyjne (Nowak, 1996/9,s. 552). Warto podkreślić rolę terapeutyczną muzyki, która pozwala na rozładowywanie napięć, zaspokaja podstawowe procesy psychiczne i społeczne. Jednak warunkiem dobrej jakości pracy z dzieckiem, poza wiedzą merytoryczną i metodyczną jest gromadzenie i poszerzanie warsztatu muzycznego od klasyki, utwory ludowe, rozrywkowe, czy współczesne. Jak również istotne jest dobranie form i metod pracy z dzieckiem, które mogą pomóc w pogłębianiu procesu poznawania i wzbogacania dziecięcych doświadczeń muzycznych. S. Szuman uważa, że tylko prawdziwa i głęboka sztuka wychowuje ludzkość. Nie jeden raz, chyba każdy z nas, spotkał się ze stwierdzeniem, że wiedza jest potęgą, dlaczego więc nikt nigdy nie powiedział tego o sztuce? „Jeżeli wiedza umożliwia człowiekowi opanowanie rzeczywistości, to sztuka uwielokratnia i w sposób nieoczekiwany a istotny wysubtelnia i pogłębia zakres doznawania i przeżywania”.
Autor: Małgorzata Dylewska
Źródła:
-
Podolska B., Z muzyką w przedszkolu, Warszawa, WSiP, 1987
-
Nowak J., Muzyczna twórczość dziecięca, Wychowanie w przedszkolu, nr 9, 1996
-
Krasoń K., Szfraniec G., Dwa światy. Ruch dyrektywny i niedyrektywny jako wizualizacja – odkrywanie – poznawanie, Kraków, Impuls, 2002
-
Ławrowska R., Muzyka i ruch, Warszawa, WSiP, 1988
-
Przychodzińska – Kaciczak, Zrozumieć muzykę, Warszawa, Nasza Księgarnia, 1984
-
Szuman S, O sztuce i wychowaniu estetycznym, Warszawa, 1969