Mózg nastolatka jest jak puzzle

Nastolatek

Mózg nastolatka jest jak puzzle

Gdy myślimy o małym dziecku, które jest nieco niezgrabne, nadal uczy się mówić, rozpoznawać emocje i generalnie intensywnie się rozwija, to łatwiej nam jest zrozumieć jego „niewłaściwe” zachowanie. Gdy myślimy o nastolatku, który jest już całkowicie sprawny fizycznie, przerósł nas o głowę i rozwiązuje zadania matematyczne, do których my nawet nie wiemy, jak się zabrać, to często wydaje nam się, że jest on w pełni dojrzały. Sądzimy, że powinien już być odpowiedzialny i rozważny. Czy jednak rzeczywiście mózg nastolatka jest do tego zdolny?

W momencie narodzin mózg ma około 40% masy człowieka dorosłego. Organ ten zmienia się aż do końca okresu adolescencji (czyli do ok. 21. roku życia), kiedy to osiąga swój optymalny rozmiar. W porównaniu do wagi mózgu słonia (5–6 kg) czy płetwala (6–7 kg) narząd człowieka jest bardzo mały i gdyby inteligencja była oceniana na tej podstawie, to homo sapiens okazałby się niezbyt mądrą istotą.

Najwięcej komórek nerwowych ma nienarodzone dziecko w wieku od 3 do 6 miesięcy życia płodowego, potem ta liczba zmniejsza się, ponieważ żaden człowiek nie jest w stanie skorzystać z nich wszystkich.

Noworodek działa jak przybysz z innej planety, który nie posiada mapy – stąpa po ziemi, rozglądając się dookoła, zapamiętuje to, co go interesuje i mu się podoba, jest zadziwiony pięknem nowego miejsca. Nie jest w stanie nauczyć się wszystkiego, więc niepotrzebne i nieważne dla niego części poznawanego świata są po prostu zapominane.

Jak działa mózg nastolatka?

Z kolei mózg nastolatka możemy porównać do puzzli, na które potrzebujemy przeznaczyć dużo czasu, by je zebrać w całość. Brakuje wielu jego elementów. Mózg nie jest bowiem czymś, co po prostu powiększa się wraz ze wzrostem człowieka (choć faktycznie musi on zmieścić się w czaszce), zwiększanie się jego obszaru to nie jest tylko rozrastanie się tkanki pod względem fizycznym, ale przede wszystkim jest związane z tworzeniem się połączeń między neuronami i dojrzewaniem poszczególnych struktur. W zależności od tego, co młody człowiek przeżył, tak „duży” będzie jego mózg, tak będzie on „plastyczny”.

Najważniejszy organ naszego organizmu znajduje się na samej górze kręgosłupa. W ten sposób zawiaduje wszystkimi czynnościami życiowymi człowieka. Łączy ze sobą całe ciało, aby móc kontrolować to, co ono robi i czuje. Komórki nerwowe komunikują się ze sobą także po to, by uaktywnić działanie mięśni lub nerwów. Istota szara skupia w sobie wszystkie połączenia neuronalne. Połączenia te są uzyskane dzięki aksonom, które tworzą istotę białą, zwiększając jej ilość w mózgu.

Półkule mózgowe są osadzone na pniu mózgu, który łączy się z kręgosłupem. Mózg składa się z dwóch półkul. Każda z nich odpowiada za inne czynności człowieka. Prawa półkula kontroluje lewą stronę organizmu, zaś lewa półkula – prawą. Brak jest badań, które tłumaczyłyby takie „zachowanie” umysłu.

Poszczególne części mózgu odpowiadają za:

móżdżek – koordynacja ruchowa,
płat potyliczny – kora wzrokowa,
płat ciemieniowy – kora ruchowa i zmysłowa,
płat skroniowy – regulacja emocji i seksualności oraz obszar odpowiedzialny za działanie języka i aktywność półkuli dominującej,
płat czołowy – działanie, osąd, wgląd, kontrola odruchów, popędów, abstrahowanie, planowanie, samoświadomość, zdolność do oceny ryzyka – ta część mózgu rozwija się najpóźniej, ponieważ znajduje się z przodu.

Ryc. www.dlamozgu.pl

Rozwój mózgu rozpoczyna się jakby od jego tylnej części, która pośredniczy w relacjach ze środowiskiem oraz reguluje procesy zmysłowe: we wzgórzu odpowiedzialnym za równowagę i koordynację ruchową jednostki oraz w podwzgórzu – podtrzymującym poszczególne funkcje życiowe, w tym też agresję.

Mózg młodego mężczyzny bądź kobiety posiada nadmierną ilość istoty szarej, czyli podstawowego elementu budowy mózgu, ciała neuronów oraz zbyt małą ilość istoty białej,czyli połączeń neuronalnych. Ochrania je kora mózgowa.

Oznacza to, że mózg nastolatka działa na najwyższych obrotach bez żadnej kontroli. Nie istnieje nic takiego, jak instynkt samozachowawczy. W ten też sposób młodym ludziom trudno jest podejmować racjonalne decyzje, przewidywać konsekwencje zachowań, bowiem działając tak szybko i nieprzewidywalnie, trudno jest przystanąć i pomyśleć – na to właśnie potrzeba czasu.

Narodowy Instytut Zdrowia Psychicznego przeprowadził badania (2001) mające na celu sprawdzenie, jak obszary mózgu aktywują się nawzajem przez pierwsze 21 lat życia. Wyniki wykazały, że połączenia przesuwały się bardzo wolno, od tyłu do przodu. Stwierdzono też, że w wieku adolescencji mózg osiąga jedynie 80% dojrzałość. Pozostałe 20% to wyjaśnienie występowania u nastolatków wahania nastrojów, impulsywności, wybuchowości, braku umiejętności skoncentrowania uwagi na jednej czynności, trudności z porozumieniem się z rodzicami, sięganie po alkohol i narkotyki, podejmowanie zachowań ryzykownych.

Rodzicu, wiedz, że mózg Twojego nastoletniego dziecka wciąż się rozwija

Jeśli zatem jesteś rodzicem nastolatka i denerwują Cię jego częste zmiany nastroju, niefrasobliwość, nieumiejętność przewidywania konsekwencji swoich działań czy impulsywność – wiedz, że mózg Twojego dziecka nadal się rozwija. A części mózgu odpowiedzialne za kontrolę zachowania, planowanie, samoświadomość i zdolność do oceny ryzyka swoją pełną dojrzałość osiągną dopiero po 21. roku życia. Należy więc dawać nastolatkowi nawet więcej miłości i cierpliwości, niż otrzymywał dotychczas.

Jak można przeciwdziałać takim zachowaniom nastolatków? Przede wszystkim opowiadać im prawdziwe historie i ich konsekwencje oraz powtarzać je bez końca w każdej możliwej sytuacji. Młodzież ma bardzo dobrze rozwiniętą pamięć prospektywną, umożliwiającą zapamiętywanie intencji wykonywanego działania.