Krótko o dysleksji
W oparciu o terminologię opracowaną przez Międzynarodowe Towarzystwo Dysleksji (USA), opublikowaną w 2003 roku, stwierdza się, że specyficzne trudności w uczeniu się mają podłoże neurobiologiczne.
Charakterystyczne komplikacje występują w zakresie czytania, ortografii, techniki pisania oraz liczenia. Wraz ze wspomnianymi problemami mogą współwystępować zaburzenia sensoryczne, emocjonalne oraz wady artykulacji. Należy tu wspomnieć, że dzieci dyslektyczne mają normę intelektualną i nierzadko są osobami zdolnymi.
Podłoże dysleksji nie jest jednoznaczne. Istnieje wiele różnych koncepcji tłumaczących, skąd biorą się te trudności. Niemniej jednak w centrum zainteresowania badaczy jest mózg. W niektórych testach wykazano, że znaczenie dla wystąpienia dysleksji miały obciążenia prenatalne i perinatalne.
Wyniki innych badań wskazują na istnienie różnic w obrębie okolic skroniowo-ciemieniowo-potylicznych. Są też takie, które stwierdzają obecność różnic w obrębie prążkowia i okolicznej kory mózgowej. Jeszcze inne mówią o obniżonej aktywności lewej półkuli mózgu.
Omówione zmiany strukturalne i zakłócenia czynnościowe centralnego układu nerwowego ujawniają się w rozwoju i zachowaniu dziecka w formie zaburzeń percepcji, uwagi, pamięci wzrokowej i słuchowej, mowy, zaburzeń rozwoju ruchowego, funkcji językowych oraz integracji funkcji uczestniczących w czytaniu i pisaniu. Statystyki Międzynarodowych Klasyfikacji Medycznych (ICD-10, DSM-IV) określają, że około 3–4% dzieci ma poważne zaburzenia o specyficznym charakterze w uczeniu się czytania. Dane te oznaczają, że w każdej klasie można spotkać 3–5 dzieci (ok. 10%–15%) z dysleksją o umiarkowanym nasileniu, w tym jedno dziecko z natężonymi objawami (głęboką dysleksją).
Liczba dzieci z podobnymi problemami ciągle wzrasta. Do przyczyn tego stanu rzeczy można zaliczyć zwiększającą się liczbę urodzonych dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, brak naturalnych okazji do usprawniania rozwoju psychoruchowego (mniej zabaw na podwórku, ograniczenie gier planszowych, mniejszy kontakt z książką) i innych.
Jedna z teorii przyczyn dysleksji mówi o dziedziczeniu trudności w czytaniu i pisaniu. Szacuje się, że prawdopodobieństwo odziedziczenia problemów w czytaniu wynosi około 60%, a problemów z ortografią około 70–80%.
Objawy ryzyka dysleksji widoczne są już w pierwszych latach życia dziecka. Najbardziej są uwypuklone w okresie wczesnej edukacji w klasach 1–3 i właśnie w tym czasie dzieci najczęściej trafiają do poradni.
Na co zwrócić uwagę:
• Czytanie: wolne tempo lub bardzo szybkie z wieloma błędami; przedłużony etap głoskowania czytanego tekstu; słabe rozumienie sensu treści; niechęć do czytania; liczne charakterystyczne błędy –„przejęzyczenia”.
• Pisanie: trudności w pisaniu ze słuchu; liczne błędy ortograficzne, mimo znajomości zasad; częste błędy w wyrazach zawierających głoski dźwięczne, tzn. dziecko zamiast buda może napisać buta; obniżona estetyka kształtu liter; przestawianie lub opuszczanie liter w wyrazach; problemy w utrzymaniu ciągu liter w liniach; trudności w zapamiętaniu kształtu liter; uporczywe pisanie w sposób zwierciadlany; kłopot z posługiwaniem się nożyczkami, prawidłowym trzymaniem ołówka; mało czytelne pismo, niekształtne.
• Zachowanie: nadwrażliwość emocjonalna pod wpływem zadań na czas; emocjonalne reakcje na sprawdziany uniemożliwiające wykonanie zadań, mimo umiejętności ich wykonania; lęk przed niepowodzeniem; niechęć do szkoły; niska samoocena.
• Sprawność ruchowa: trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych; problemy z wykonywaniem ćwiczeń wymagających uczenia się sekwencji ruchowych, np. układów tanecznych; kłopoty z robieniem ruchów precyzyjnych, rzutem do celu; stymulacja ruchowa przy zadaniach wymagających skoncentrowania się.
Wieloletnie obserwacje kliniczne wskazują, że w różnych okresach życia oglądamy zmienność symptomów. To znaczy, że określone objawy mogą się nasilić lub zniknąć i jednocześnie pojawić kolejne. Dysleksja trwa przez całe życie, w związku z czym, wraz z terapią można minimalizować ilość i głębokość tych trudności.
Źródła:
Bogdanowicz M, Borkowska A., Model rozpoznawania specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.
Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie.
Dróżdż B., Dróżdż W., Dysleksja rozwojowa — współczesne koncepcje patogenezy, diagnostyki i terapii.
Pecyna M B., Dysleksja rozwojowa: fakt i tajemnica w diagnostyce psychologiczno-pedagogicznej.
