Usprawnianie oddychania w zabawie
Oddychanie jest skomplikowanym procesem, stanowiącym jedną z podstawowych czynności organizmu. Chociaż często sobie tego nie uświadamiamy, od prawidłowego oddechu zależy nie tylko nasze zdrowie, samopoczucie, ale także prawidłowy rozwój mowy. Warto zwrócić uwagę na czynności związane z oddechem u naszych dzieci i stymulować ich prawidłowy przebieg w czasie różnych zabaw, które nie tylko przyniosą wiele korzyści dla ich rozwoju, ale i urozmaicą spędzany z najmłodszymi czas.
Ćwiczenia oddechowe, szczególnie te, które ukierunkowane są na czynność mówienia, mają na celu:
- wzmacnianie i wykorzystanie siły mięśni, biorących udział w oddychaniu;
- zwiększenie pojemności płuc;
- wyrobienie umiejętności oddechu przeponowego;
- osiągnięcie umiejętności rozróżnienia fazy wdechu i wydechu;
- wyrobienie umiejętności pełnego, szybkiego wdechu i wydłużenia fazy wydechowej;
- mówienie tylko na wydechu i dostosowanie jego długości do czasu wypowiedzi;
- uświadomienie siły strumienia wydychanego powietrza.
Ważne zasady, o których powinniśmy pamiętać podczas zabaw oddechowych:
- Ćwiczenia wykonujemy w przewietrzonym pokoju lub na dworze.
- Dbamy o to, by dziecko nie opróżniało płuc z tzw. powietrza zapasowego.
- Ćwiczeń nie wykonujemy bezpośrednio po jedzeniu.
- Należy robić krótkie przerwy w trakcie ćwiczeń.
- Należy zwrócić uwagę zarówno na oddech statyczny (oddech nosem), jak i dynamiczny (wdech przez usta lub przez usta i nos).
- Ćwiczenia wykonujemy w różnych pozycjach ciała. Mięśnie powinny być rozluźnione, postawa ciała – swobodna. Dobrze jest łączyć ćwiczenia oddechowe z ruchami rąk i tułowia.
- Formę zabaw dostosowujemy do wieku i możliwości fizycznych dziecka.
- Ćwiczenia najpierw demonstruje osoba dorosła.
Pomysły na zabawy oddechowe, czyli jak kreatywnie włączyć założenia teoretyczne do praktycznych rozwiązań:
- Wykorzystujemy codzienne czynności, wzbogacając je zabawą kształtującą prawidłowe oddychanie:
- Zabawy podczas kąpieli. Świetnym pomysłem jest zdmuchiwanie z rączek zebranej piany czy też przesuwanie piany po wodzie z wykorzystaniem siły wydychanego powietrza. Możemy też wywołać w kąpieli fale wydechem lub „zaburzyć” strumień wody lecącej spod prysznica. Dobrym pomysłem też będzie, gdy powrzucamy do wanny lekkie, unoszące się na wodzie zabawki, które z łatwością przesuną się po tafli, gdy dziecko spróbuje na nie dmuchnąć. Z pewnością takie rozwiązanie urozmaici codzienny wieczorny rytuał.
- Zabawy podczas jedzenia i picia. Pamiętajmy, że nawet tak prozaiczna czynność, jak dmuchanie na gorącą zupę, może być świetnym ćwiczeniem usprawniającym oddech naszego maluszka. Doskonałą zabawą będzie też dmuchanie przez słomkę do szklanki napełnionej wodą i wywoływanie „burzy”/„sztormu”.
- Zabawy podczas codziennych obowiązków. Sprawdzą się z pewnością wszelkie czynności towarzyszące sprzątaniu: zdmuchiwanie skrawków papieru, celowanie ich w stronę śmietnika, zdmuchiwanie piany z naczyń/gąbki itp.
- Wykorzystujmy codzienny czas na zabawę i wzbogacajmy go elementami usprawniającymi oddychanie:
- Oddychanie dobrze usprawniać podczas różnych zabaw plastycznych. Prostym pomysłem jest wykorzystanie farb. Możemy umieścić na kartce/tekturze większą ilość akwareli (może być delikatnie rozwodniona), najlepiej z wykorzystaniem kilku kolorów. Następnie „tworzymy dzieło”, rozdmuchując farbę po kartce.
Innym sposobem jest wykorzystanie małych, lekkich fragmentów wyciętych z kartki/folii/bibuły. Przygotowujemy wspólnie drobne elementy (np. liście) oraz większe (np. drzewo). Umieszczamy listki (bez przyklejania) na drzewie i rozdmuchujemy je, bawiąc się w wiatr. Taką zabawę można wykorzystać z wieloma elementami (jabłuszka spadające z drzewa; auta, które przemieszczamy oddechem na parking; statki pływające po morzu i dopływające do wyspy itp.).
- Oddychanie możemy też usprawniać podczas rozmaitych zabaw na świeżym powietrzu. Szczególnie sprzyjają temu ciepłe, pogodne dni, podczas których możemy wspólnie bawić się z dziećmi na zewnątrz. Doskonałym połączeniem aktywności ruchowej z nauką prawidłowego oddychania jest dmuchanie baniek mydlanych (i późniejsza zabawa w ich łapanie). Ciekawą zabawą okaże się także dmuchanie na dmuchawce lub inne drobne rośliny, jak i wąchanie kwiatów (które stymuluje wdech nosem) i dmuchanie na nie (wydech ustami).
Źródła:
Podstawy neurologopedii, Gałkowski T., Szeląg E., Jastrzębowska G. (red.), Opole 2005.
Profilaktyka i rehabilitacja głosu, mowy, Kataryńczuk-Mania L., Kowalkowska I. (red.), Zielona Góra 2006.
Sztuka w edukacji i terapii, Knapik M. (red)., Kraków 2004.
Kozłowska, Zabawy logopedyczne i łatwe ćwiczenia, Kielce 2005.
Malkiewicz M., Jarmark logopedyczny, Gdańsk 2012.
