Techniki pracy z dzieckiem z ADHD w klasie

Techniki pracy z dzieckiem z ADHD w klasie

W poprzednim artykule była mowa o przygotowaniu i nastawieniu nauczyciela do pracy z dzieckiem z ADHD w klasie. Artur Kołakowski na podstawie wieloletnich doświadczeń we współpracy z nauczycielami i rodzicami zauważa, że stosowanie sprawdzonych technik znacznie ułatwia pracę nauczycielom oraz pozwala dzieciom z ADHD radzić sobie w szkole efektywniej i mniej stresowo.

Przebudowanie środowiska klasowego i szkolnego

Są to proste metody i łatwe do wprowadzenia w życie od zaraz, przy niewielkim nakładzie pracy, a korzyści z nich płynące są długotrwałe:

1. Kluczowe znaczenie może mieć usadzenie dziecka w klasie: z dala od okna; blisko nauczyciela; w pierwszej lub pobliskiej ławce; daleko od kolegi, z którym lubi rozmawiać; ze spokojnym dzieckiem.
2. Usunięcie bodźców rozpraszających sprzed oczu dzieci:

• ściana wokół tablicy jest pusta i gładka;
• tablica jest dobrze wytarta, nie ma na niej więcej niż 40 słów;
• wszelkie kolorowe plansze, akwaria są za plecami dzieci;
• zasłaniamy i zamykamy okno, gdy na szkolnym boisku trwa mecz;
• choinka bez migoczących lampek stoi na końcu sali;
• warto unikać rozpraszających elementów stroju, np. kolorowych naszyjników, ozdobnych zwisających kolczyków itp.

Stosowanie tzw. technik minutowych, czyli takich, których zastosowanie zajmuje bardzo niewiele czasu:

• „Czyste” biurko – dopilnuj, aby dziecko z ADHD miało tylko niezbędne rzeczy na biurku, np.: zeszyt, długopis, książka.
• Dziel ćwiczenia na mniejsze fragmenty, np. każde zadanie z klasówki na oddzielnej kartce, a wiersz do nauczenia się na pamięć podzielony na zwrotki.
• Ustal przerwy w pracy – uczeń z ADHD ma wrócić do wykonywania zadania po ustalonym sygnale – „to ważne, teraz uważaj”.
• Skracaj zadania. Naukowcy zbadali, że dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej pracuje mniej wydajnie niż rówieśnicy o około 30–40%.
• Kiedy tłumaczysz jakieś zagadnienie, stań przy ławce ucznia z ADHD i zwracaj się bezpośrednio do niego.
• Umów się z dzieckiem na wasz tajny sygnał (postukanie palcem w zeszyt lub klepnięcie dziecka w ramię) oznaczający: „uwaga, to ważne!”.
• W czasie lekcji na bieżąco monitoruj, co robi uczeń, np. podchodząc co jakiś czas, sprawdzaj czy ma książkę otwartą na właściwej stronie.
• Poproś, aby uczeń powtórzył pytanie, aby upewnić się, czy je usłyszał i zrozumiał.
• Poproś,            by uczennica głośno powtórzyła całej klasie polecenie.
• W trakcie  sprawdzianów  nie  dawaj  zadań,  które  trzeba przepisywać z tablicy – zmniejsza to ryzyko błędów z nieuwagi.
• Uczennica / uczeń z ADHD nie jest w stanie wytrzymać całej lekcji na jednostajnej pracy. Podziel więc 45 minut na różne rodzaje aktywności. Jest to także budowanie jasnej struktury lekcji!
• Używaj sygnałów niewerbalnych – są dobrym sposobem na przywołanie rozproszonej uwagi.
• Skuteczne polecenie skierowane do uczennicy czy ucznia z ADHD powinno być krótkie i wydane z bliska.
• Unikaj poleceń zakazujących różnych czynności i zastąp je nakazem zrobienia czegoś, np. zamiast „nie gap się przez okno” czy „nie gadaj z Tomkiem” używamy „Karol, spójrz na mnie, to ważne”.
• Odpowiednie do warunków zagospodarowanie nadmiernej aktywności ruchowej, np. dyżur, udanie się w wyznaczone miejsce na chwilę czy ćwiczenia fizyczne dla całej klasy.

Badania naukowe wykazały, że wiele dzieci z ADHD nie może jednocześnie siedzieć nieruchomo i uważać, dlatego warto nie zauważać, np. zabawy gumką czy wiercenia się w ławce, jeśli nie przeszkadzają one w prowadzeniu lekcji. Dobrze też, by uczennica czy uczeń z ADHD miał miękki przedmiot, którym może się bawić, siedząc w ławce.

Praca z motywacją – wykorzystanie skrajności uwagi ADHD-owca

Jeśli coś jest interesujące dla dzieci z ADHD, to nie będą się mogły od tego oderwać, natomiast jeśli coś jest nudne, to raczej się na tym nie skupią. Wykorzystanie tego faktu może przynieść wiele korzyści zarówno nauczycielom, jak i dzieciom z nadpobudliwością psychoruchową:

• Zadania przeznaczone dla dzieci z ADHD powinny zawierać więcej elementów nowych lub zabawnych.
• Dłuższe fragmenty wyjaśnij dziecku na podsumowujących schematach, wykresach, rebusach i staraj się wspólnie z uczniem szukać analogii. 
• Praca z podręcznikiem           czy ćwiczeniami powinna być przeplatana ciekawostkami, możliwością obejrzenia filmu czy np. poszukiwaniem czegoś w internecie.
• Przy  nauce np. matematyki pomocne może okazać się stosowanie rysunków, które przykują uwagę dziecka.

Struktura lekcji i zadań wymagających planowania

Zbudowanie jasnej, stałej i powtarzalnej struktury lekcji jest jedną z ważniejszych technik pracy z dzieckiem z ADHD. Przewidywanie i planowanie jest bardzo trudnym zadaniem dla większości uczniów z diagnozą nadpobudliwości psychoruchowej. Dlatego wiele takich dzieci dużo lepiej pracuje, gdy nauczyciel dokładnie określi:

• swoje oczekiwania;
• zasady panujące w czasie lekcji;
• konsekwencje – zarówno pozytywne, jak i negatywne.

Wielu uczniów z ADHD będzie potrzebować budowania struktury także przy drobniejszych ćwiczeniach wymagających planowania. Rozbijając zadania na mniejsze elementy, dając wskazówki oraz udzielając informacji zwrotnych na bieżąco, można to osiągnąć.

Kilka rad na koniec…

„Złoty standard wyjścia dziecka z klasy” – zadania nauczyciela:

• Dziecko ma zapisaną pełną notatkę oraz uzupełniony cały materiał przerabiany na lekcji.
• Ma wyraźnie zapisaną pracę domową (ustną i pisemną). Jeśli nic nie jest zadane, pojawia się wpis: „Nic nie jest zadane”.
• Ma zapisane informacje o sprawdzianach (data, zakres).
• Ma zapisane informacje o tym, kiedy jest wycieczka, co trzeba przynieść na następną lekcję itp.
• Ma wpisaną pochwałę!

Jak należy chwalić?

• Chwal dziecko zawsze za to, co poszło lepiej niż zazwyczaj.
• W ciągu lekcji pochwał powinno być więcej niż komunikatów negatywnych.
• Zauważaj wszystkie momenty, które są pozytywne, nawet jeśli wydaje Ci się, że jest to coś normalnego i dziecko powinno się tak zachowywać.
• Pozytywne wydarzenie = dziecko zachowa się lepiej niż zazwyczaj lub trudne zdarzenie przebiega mniej problematycznie.
• Podziel się z dzieckiem pozytywnymi informacjami, wylicz je wszystkie.

Technika ta pomaga dorosłym nauczyć się świadomie kierować swoją uwagę na nawet najmniejsze pozytywne zachowania i mówić o tym dzieciom. Dzieci dowiadują się zaś, które z ich zachowań podobają się nauczycielom i które z nich warto powtarzać, aby znowu zdobyć uwagę dorosłych.

Źródła:

Kołakowski, Wolańczyk, Pisula, Skotnicka, Bryńska: ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej – Przewodnik dla rodziców i wychowawców, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2016.