Seplenienie międzyzębowe wyzwaniem dla rodzica i logopedy
Seplenieniem (sygmatyzmem) międzyzębowym nazywamy nieprawidłową wymowę jednej lub wielu spółgłosek dentalizowanych (ś ź ć dź s z c dz sz ż cz dż) polegającą na wsuwaniu języka pomiędzy zęby w trakcie artykulacji. Język jest spłaszczony, nie tworzy się na nim odpowiedni rowek, powietrze w trakcie realizacji dźwięku wychodzi z jamy ustnej szerokim strumieniem. Obecność języka między zębami uniemożliwia prawidłową dentalizację, czyli zwarcie zębów.
Odmianę opisywanej wady stanowi seplenienie międzywargowe (język wsuwa się między wargi) oraz sygmatyzm międzyzębowy boczny (jedna strona języka wsuwa się pomiędzy zęby, tworzy się boczna szczelina, przez którą ucieka powietrze). Seplenienie międzyzębowe najczęściej obserwowane jest przy wymowie głosek szeregu syczącego (s z c dz).
Jakie mogą być przyczyny seplenienia międzyzębowego?
Warto znać czynniki ryzyka, które mogą przyczynić się do wytworzenia u dziecka opisywanego sposobu artykulacji. Niektóre z nich nie kojarzą się nam bezpośrednio jako możliwe przyczyny powstawania wady wymowy. To jednak błąd! Nabywając odpowiednią świadomość, możemy uniknąć późniejszych kłopotów z artykulacją.
Międzyzębowa wymowa może być spowodowana między innymi:
- wadliwym zgryzem (np. zgryzem otwartym);
- utrzymywaniem się infantylnego sposobu połykania;
- oddychaniem przez usta (np. spowodowanym przerostem trzeciego migdałka);
- bardzo krótkim wędzidełkiem, które może ściągać masę języka w przód;
- naśladownictwem wzorców otoczenia.
Jak pomóc dziecku zwalczyć seplenienie międzyzębowe?
Seplenienie międzyzębowe jest formą deformacji dźwięku, stanowi wadę wymowy, która wymaga interwencji logopedy. Jako rodzice możemy jednak pomóc terapeucie i to w dużej mierze od nas będzie zależało powodzenie terapii. Warto zaznaczyć, że w terapii konieczne będzie usunięcie źródła problemu. Nie dziwmy się więc, gdy logopeda zaleci intensywny trening prawidłowego połykania, zanim przejdzie do właściwej pracy nad głoskami. To bardzo ważny element pracy, niezbędny dla osiągnięcia wymiernych efektów.
Trzymajmy się ściśle zaleceń specjalisty, wykonujmy zalecone ćwiczenia regularnie i z dbałością o ich prawidłowy przebieg. Na początek na uwagę z pewnością zasługiwać będą wszelkie ćwiczenia narządów artykulacji, które pozwolą na „przyzwyczajenie” języka do zajmowania tylnej pozycji.
Takie ćwiczenia warto połączyć ze wspólną zabawą, nadać im symboliczne znaczenie:
1. Język osiołkiem
Naśladujemy upartego osiołka. Język jest osiołkiem i jego kopytkami (czubkiem) zapiera się o dolne zęby.
Dziecko układa język na dnie jamy ustnej i czubkiem języka dotyka wewnętrznej powierzchni zębów dolnych.
2. Język malarzem
Czubek języka zamienia się w pędzel.
Dziecko przesuwa czubkiem języka po wewnętrznej powierzchni zębów dolnych.
3. Język muzykiem
Czubek języka „gra” na zębach (na pianinie).
Dziecko dotyka czubkiem języka każdego dolnego zęba po kolei (wewnętrzną powierzchnię zębów).
W momencie, gdy źródło problemu zostanie zlikwidowane (np. osiągniemy prawidłowe połykanie lub wada zgryzu zostanie skorygowana) i narządy mowy będą przygotowane do osiągnięcia prawidłowego dźwięku, terapeuta zadecyduje o jego wywołaniu i odpowiedniej kolejności doboru głosek. Naszym zadaniem, jako rodziców, będzie wówczas doskonalenie artykulacji pożądanego dźwięku, zgodnie z zaleceniami logopedy.
Źródła:
Czaplewska E., Milewski S., Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, Sopot 2012.
Gałkowski T., Jastrzębowska G., Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki (tom II), Opole 2003.
Góral-Półrola J., Zakrzewska S., Będę mówić poprawnie. Ćwiczenia do terapii logopedycznej głosek s, z, c, dz, Kielce 2017.
Michalak-Widera I., Miłe uszom dźwięki. Usprawnianie narządów mowy i ćwiczenia prawidłowego wymawiania głosek, Katowice 2007.
Sołtys-Chmielowicz A., Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków 2013.
