Płeć a przyswajanie języka, czyli o tym, czy dziewczynki zaczynają mówić szybciej
Geny, zawierające zakodowany projekt naszych cech indywidualnych, decydują o tym, kto z nas jest kobietą, a kto mężczyzną. Kobiety różnią się od mężczyzn każdą komórką swego ciała. Tożsamość każdego z nas zawarta jest w czterdziestu sześciu chromosomach, w połowie pochodzących od matki, a w połowie od ojca. Płeć ma wpływ na wiele naszych zachowań, indywidualnych zdolności i cech. Czy istnieje zależność między płcią a procesem przyswajania języka?
Przeprowadzono wiele badań na temat różnic płci w rozwoju języka. Już w 1922 Jespersen udowadniał, że małe dziewczynki z reguły uczą się mówić wcześniej i szybciej niż chłopcy i przewyższają ich w poprawnej wymowie. Badania McCarthy’ego (1954) pokazały, że istnieje „delikatna różnica na rzecz dziewczynek we wszystkich badanych aspektach języka”. Również Garai i Scheinfeld (1968) pisali, że „dziewczynki przewyższają chłopców w biegłości werbalnej, poprawnym użyciu języka, kompleksowości zdań, strukturze gramatycznej, pisowni i artykulacji”.
Jakie mogą być przyczyny przewagi dziewczynek?
Jedna z teorii głosi, że matki mówią więcej do swoich córek niż do synów. Lewis i Freedle (1973) odkryli, że matki dziewczynek wokalizowały więcej do swoich trzymiesięcznych niemowląt niż matki chłopców w tym samym wieku. Z kolei Moss (1967) stwierdziła, że matki mówiły więcej do niemowląt płci męskiej niż do ich żeńskich odpowiedników podczas ich pierwszego miesiąca życia.
Inna teoria wskazuje na czynniki biologiczne. Dziewczynki wcześniej uczą się mówić, ponieważ ich mózg jest do tego celu lepiej zorganizowany. Funkcja mowy jest umieszczona z przodu lewej półkuli, podczas gdy u mężczyzn mieści się ona zarówno z przodu, jak i z tyłu – jest to układ mniej efektywny. Mając w mózgu bardziej wyspecjalizowane ośrodki mowy, dziewczynki wypowiadają pierwsze słowa we wcześniejszym wieku niż chłopcy i mają bogatsze słownictwo.
Płeć a zaburzenia mowy:
- Chłopcy są narażeni na zaburzenia mowy od dwóch do pięciu razy częściej niż dziewczynki (Ingram, 1975).
- Opóźniony rozwój mowy częściej występuje u chłopców (proporcja chłopców do dziewcząt 3:1) (Zaleski, 1992).
- U wielu dzieci, wykazujących proste opóźnienie rozwoju mowy, zjawisko to współwystępuje z nieprawidłowościami w przyswajaniu języka stwierdzonymi u członków ich rodzin, szczególnie ujawniającymi się w linii męskiej (Jastrzębowska, 2005).
- Na każde pięcioro dzieci z trudnościami o typie dysleksji czy z trudnościami w płynności mówienia trzy/cztery osoby to chłopcy (Dołęga, 2003).
Jak pokazują badania, płeć może wpływać zarówno na proces przyswajania języka, jak i na występowanie wybranych zaburzeń mowy. Płeć nie jest jednak jedynym czynnikiem znaczącym dla rozwoju tej funkcji. Niezależnie, czy mamy do czynienia z rozwojem mowy u chłopca, czy u dziewczynki, należy ten proces bacznie obserwować i reagować w razie jakichkolwiek niepokojących objawów. Musimy pamiętać, że opóźnionego rozwoju mowy u chłopca nie możemy bagatelizować tylko i wyłącznie przez wzgląd na płeć.
Źródła:
Dołęga Z., Płeć jako predyktor problemów i zaburzeń rozwojowych. Sztuka leczenia, tom IX, nr 3-4, 2003.
Podstawy neurologopedii, (pod red.) Gałkowski T., Szeląg E., Jastrzębowska G., Opole 2005.
Jajor J., Płeć a rozwój funkcjonalny dzieci w wieku do 2 lat, Nowiny lekarskie 81, nr 4, 2012.
Lasota A., Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego. Sztuka leczenia, tom XIV, nr 1-2, 2007.
Moir A., Jessel D., Płeć mózgu. O prawdziwej różnicy między mężczyzną a kobietą, Warszawa 1993.
Zaleski T., Opóźniony rozwój mowy, Warszawa 1992.
Źródła internetowe:
Jachymiak Z., Rola płci w przyswajaniu języków obcych.
Świątek A., Różnica płci w języku dzieci.
