Czy Pan Bóg ma serce? Czyli jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci

Dziecko

Czy Pan Bóg ma serce? Czyli jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci

Wszyscy kiedyś umrzemy. Wszyscy o tym wiemy. Ale czy zawsze wiedzieliśmy? Do pewnego momentu spokoju naszego dziecięcego ducha nie mąciły refleksje nad skończonością życia. Do pewnego momentu. Do dnia, kiedy w naszym umyśle pojawiło się jakieś nieśmiałe pytanie dotyczące śmierci. Być może nasi rodzice byli świetnie przygotowani i udzielili nam wyczerpującej i szczerej odpowiedzi. Mogło być również tak, że ktoś, kogo zapytaliśmy o śmierć lub umieranie, okłamał nas albo zignorował. Być może usłyszeliśmy złowrogą legendę o wizycie kostuchy czy ostrzeżenie przed inwazją zombie. Scenariuszy mogło być wiele. Nie mamy wpływu na to, jak nasze postawy i przekonania kształtowali inni ludzie. Ale na szczęście możemy zadbać o to, aby zapewnić naszym dzieciom dostęp do prawdziwych i adekwatnych do ich etapu rozwojowego treści, także w kwestii pytań tak trudnych i pełnych emocji, jak pytania dotyczące śmierci.

Zatem, jak rozmawiać z dzieckiem, które doświadcza straty lub słyszy o niej? Jak odpowiadać na trudne pytania, gdy maluch chce się dowiedzieć, czy kiedyś umrze? Albo gdzie znajdują się ci, którzy odeszli z tego świata?

Przede wszystkim dziecko zasługuje na prawdę, więc nigdy go nie okłamuj.
Dostosuj przekazywane informacje do wieku dziecka. Nie używaj słów, których nie będzie w stanie zrozumieć.
Jeżeli nie znasz odpowiedzi na jakieś pytanie, po prostu się do tego przyznaj.
Warto pamiętać także o stopniowaniu informacji, zwłaszcza w przypadku młodszych dzieci. Skuteczna może okazać się metoda tzw. małych kroczków, polegająca na przekazywaniu coraz większej ilości informacji w nieco wydłużonym czasie. Pomoże to uniknąć sytuacji, w której malec zostanie przytłoczony taką liczbą trudnych i nowych treści, z którymi nie będzie w stanie sobie poradzić.
Niezwykle istotne jest, aby pozwolić dziecku na doznawanie wszystkich emocji pojawiających się w związku z nową sytuacją. Maluch powinien mieć szansę na przeżywanie i doświadczanie prawdziwych uczuć. Natomiast rolą rodzica jest zapewnienie mu bezpieczeństwa i wsparcia.
Pamiętaj, że nie istnieją złe emocje, i staraj się tłumaczyć dziecku, że uczucia są dla nas sygnałem, bo dzięki nim wiemy, że coś jest lub było dla nas ważne, przyjemne lub przykre.

Niektóre pytania zadawane przez dziecko mogą okazać się bardzo trudne lub dotykać nas osobiście. Wówczas ważne jest, żeby pamiętać o szczerości i autentyczności naszej odpowiedzi. Dzieci są niezwykle wrażliwe na przekazy niezgodne z prawdą. Kłamiąc, tracimy wiarygodność i zaufanie. Wyjątkowo kłopotliwe mogą okazać się pytania o winę. Zwłaszcza w sytuacjach, gdy śmierć była wynikiem wypadku czy określonej serii zdarzeń, której nie mogliśmy zapobiec. Nie zapominajmy więc, że to co mówimy, powinno być wyrażone w sposób konkretny.

Najlepiej żeby odpowiedzi były krótkie, wówczas łatwiej będzie je zrozumieć.
W przypadku pytań abstrakcyjnych, takich jak pytanie o to, czy Pan Bóg ma serce albo czy pod ziemią świeci słońce, również należy odpowiadać zgodnie z prawdą. Pamiętaj, że mówimy tylko o tym, o czym naprawdę wiemy. Jeżeli jakaś kwestia dla nas samych pozostaje w sferze domysłów, to nie powinniśmy nadmiernie rozbudzać fantazji dziecka.
Podczas rozmowy niezwykle ważna jest także obserwacja. Należy przyglądać się temu, w jaki sposób dziecko reaguje na poszczególne informacje, i dostosowywać przekaz właśnie do tych reakcji. Pamiętajmy, że oprócz wieku kalendarzowego, czyli tego, co na temat lat dziecka mówi nam jego data urodzenia, wyróżniamy także wiek rozwojowy - inaczej etap rozwoju, na którym aktualnie znajduje się pociecha.

Rozmowy na tematy dotyczące cierpienia, śmierci czy umierania nie należą do najłatwiejszych. Czasem wydaje nam się, że dzieci nie są w stanie zrozumieć kwestii tak abstrakcyjnych i metafizycznych jak śmierć. Jednak, wbrew pozorom, dzieci są sprawnymi i wnikliwymi obserwatorami rzeczywistości. Jeśli ich ciekawość nie zostanie zaspokojona bezpośrednio w kontakcie z bliskimi, będą poszukiwać innych możliwości. Nie mamy jednak wpływu na informacje, które nasze dzieci zechcą zdobywać z innych źródeł. Dlatego jeśli pragniemy, by dorastały wyposażone w prawdziwe i zrozumiałe dla nich komunikaty, to rozmawiajmy. Dialog prowadzi do bliskości, a bezpieczna bliskość jest gwarantem sukcesu rozwojowego dziecka.

Autor: Sylwia Michałowska