Dziecięce lęki. Co robić, gdy dziecko się boi

Gdy dziecko boi się wielu rzeczy – jak mu pomóc

Kiedy na świat przychodzi dziecko, większość rodziców pragnie uchronić je przed negatywnymi doświadczeniami i emocjami. Są jednak takie sytuacje, którym nie da się całkowicie zapobiec. Rodzice mogą natomiast mądrze towarzyszyć dziecku, żeby przykre przeżycia nie pozostawiły po sobie negatywnych konsekwencji. Mowa tutaj o lękach dziecka. Oczywiście dzieci bardzo różnią się od siebie, ale przyjmuje się, że każdy wiek ma charakterystyczne dla niego lęki. Co pocieszające dla rodziców: większość z nich traci na swojej intensywności z biegiem czasu. Oto ich wykaz:

7–12 miesiąc

• Lęk separacyjny – dziecko boi się, że kiedy mama wyjdzie np. do innego pokoju, to zniknie. Lęk ten powinien minąć do 3. roku życia. Ważne, aby nie uciekać, kiedy dziecko jest zajęte zabawą. Pomocna w pokonaniu tego lęku może być np. zabawa w „a kuku!”, chowanie różnych przedmiotów pod kocykiem i odkrywanie ich.

2 lata

• Lęki natury słuchowej – pociągi, ciężarówki, grzmot, odkurzacz;
• Lęki wizualne – ciemne kolory, duże przedmioty;
• Obawy związane z ludźmi – wyjazd matki, jej nieobecność w porze zasypiania;
• Deszcz i wiatr;
• Zwierzęta, szczególnie dzikie.

3 lata

• Dominują lęki wizualne – starzy, pomarszczeni ludzie, maski;
• Ciemność;
• Zwierzęta;
• Policjanci i włamywacze.

4 lata

• Powracają lęki słuchowe;
• Ciemność;
• Dzikie zwierzęta;
• Wyjście mamy.

5 lat

• Niewiele lęków. Przeważnie wizualne;
• Mniej obaw przed zwierzętami, złymi ludźmi;
• Konkretne, przyziemne obawy o potłuczenie się przy upadku, pogryzienie przez psa;
• Ciemność;
• Obawa, że mama nie wróci do domu.

6 lat

• Duże natężenie stanów lękowych wywołanych przede wszystkim przez dźwięki;
• Obawy przed siłami nadprzyrodzonymi – duchy, wiedźmy;
• Lęk, że ktoś się chowa pod łóżkiem;
• Obawa przed zgubieniem się;
• Obawa przed żywiołami – ogień, woda, grzmot;
• Dziecko boi się zasypiać, gdy jest samo w pokoju. Boi się również zostać samo w domu;
• Dziecko dzielnie znosi duże rany, ale boi się drzazg, widoku krwi z nosa.

7 lat

Lęki potęgowane są przez wiadomości z radia i TV.

• Ciemność;
• Strych, piwnica;
• Cienie stają się duchami, czarownicami;
• Lęk przed włamywaczami, ludźmi chowającymi się w szafach lub pod łóżkiem;
• Lęk przed spóźnieniem się do szkoły i brakiem akceptacji przez innych ludzi.

8–9 lat

• Dziecko mniej obawia się ciemności i umie lepiej ocenić sytuację;
• Obawy związane są z własnymi zdolnościami i możliwościami;
• Obawa przed porażką, zwłaszcza w szkole.

10 lat

• Największe obawy związane są z dzikimi zwierzętami, zwłaszcza z wężami;
• Niektóre dzieci boją się ciemności, wysokich pomieszczeń, przestępców, morderców, włamywaczy.

Kiedy u dziecka pojawi się lek, na pewno nie powinieneś:

• Wyśmiewać się z jego lęków;
• Zawstydzać przed innymi;
• Zmuszać do stawiania czoła lękowej sytuacji, dopóki dziecko nie jest samo do tego gotowe;
• Niecierpliwić się;
• Straszyć dziecko, mówiąc np. że jeśli zaraz nie wróci do łózka, to…; że jeśli będzie niegrzeczne, to przyjdzie zły pan i je zabierze itd.;
• Zakładać, że dziecko boi się z winy rodziców lub własnej;
• Uważać, że w lęku jest coś złego lub nienormalnego.

Jak możesz pomóc dziecku w przezwyciężaniu lęków:

• Przede wszystkim postaraj się zrozumieć lęk dziecka;
• Pozwól, przynajmniej przez jakiś czas, na unikanie budzącej lęk sytuacji, zanim podejmiesz próby oswojenia z nią dziecka. Pamiętaj, że najbardziej sprawdzona metoda to metoda „małych kroków”. Jeśli np. dziecko boi się psów, oswajanie z lękiem możecie rozpocząć od oglądania książek o czworonogach, następnie filmów, obserwowanie psów w parku itd.;
• Jeśli dziecko boi się ważnych sytuacji, którym musi stawiać czoła, np. szkoły, postaraj się zidentyfikować źródło jego lęku. Nie jest tak, że maluch boi się szkoły w ogóle. Na pewno kryje się za tym konkretny lęk, np. przed sprawdzianem, konkretnym nauczycielem itp.;
• Jeśli lęk nie mija i wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie, skonsultuj to ze specjalistą;
• Duża część z lęków wymienionych poniżej bierze się z braku wiedzy dzieci na temat niektórych zjawisk i zastępowania jej wyobraźnią. Rozmawiaj z dzieckiem i przygotowuj je do nowych sytuacji, takich jak pierwszy dzień w przedszkolu, wizyta u lekarza itp.;
• W przypadku lęku przed ciemnością możesz zostawić zapaloną nocną lampkę lub tzw. świetlika. Dobrze jest wprowadzić wieczorne rytuały poprzedzające pójście spać i zapewnić dziecko, że rodzice przebywają w pokoju obok. Bezdyskusyjnie powinieneś dotrzymać słowa. Zostaw uchylone drzwi, żeby maluch słyszał dźwięki świadczące o obecności rodziców, lub zostań z nim dopóki nie zaśnie;
• W celu złagodzenia lęku przed zwierzętami, wybieraj pogodne książki o ich przygodach;
•  Uważaj na to, co mówisz przy dziecku, bo może się zdarzyć, że „zarazi się” ono lękiem od ciebie;
• Wykorzystuj swoją kreatywność, nie miej oporów przed wyciągnięciem potwora spod łóżka i wypowiedzeniem zaklęcia, żeby znikł;
• Sprawdzaj, czy bajki/filmy, jakie ogląda malec, są właściwe dla jego wieku;
• Motywuj dziecko do aktywności fizycznej, zachęcaj do uprawiania sportu. Maluch zyskuje w ten sposób pewność siebie, kontrolę nad ciałem i mniej boi się upadków.

Źródła:

Ilg F.L., Bates Ames L., Baker S.M., Rozwój psychologiczny dziecka od 0 do 10 lat, GWP: Gdańsk  2003.