Co jeść po złamaniu kości?
Złamanie to przerwanie ciągłości tkanki kostnej, która musi zostać odbudowana, aby mogła dobrze pełnić swoją funkcję. Zrastanie kości jest złożonym procesem, który możemy wspomóc odpowiednią dietą, pokrywającą zapotrzebowanie na składniki budulcowe oraz wspomagającą wzrost kości. Szczególną uwagę należy zwrócić na spożycie białka, wapnia, fosforu, magnezu oraz witamin, głównie K, D, A i C. Składniki te pomagają w odbudowie tkanki kostnej. W diecie znajdują się też substancje mające negatywny wpływ na wchłanianie np. minerałów, a są to: używki, kawa, herbata, szczawiany czy fityniany.
Składniki diety wspomagające odbudowę kości
Głównym składnikiem budulcowym naszego organizmu jest białko, którego odpowiedni poziom zapewnia prawidłowy wzrost, także kostny, oraz zwiększa pozytywny wpływ wapnia na nasze kości. Po złamaniach zapotrzebowanie na ten makroskładnik jest zwiększone do 1,2 g/kg masy ciała. Niedostateczne jego spożycie może wpłynąć negatywnie na syntezę kolagenu, głównego białka tkanki kostnej, a także czynników warunkujących wzrost i mineralizację kości. Białko warto spożywać nie tylko ze względu na kości, ale także mięśnie – przy unieruchomieniu złamanej części ciała może dochodzić do ich osłabienia, a nawet zaniku. Dostarczenie odpowiedniej ilości budulca, jakim jest białko, zapobiega degradacji tkanki mięśniowej, tak ważnej w procesie rehabilitacyjnym. Znajdziemy je głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak: jaja, mleko, sery i chude mięso oraz w roślinach strączkowych. Przy czym to białko pochodzenia zwierzęcego powinno stanowić przewagę w diecie.
Wapń jest głównym składnikiem mineralnym w organizmie człowieka. W kościach i zębach jest zmagazynowane aż 99% wapnia. Pierwiastek ten jest niezbędny do właściwej mineralizacji tkanki kostnej. Przy niedoborach we krwi zwiększa się jego wchłanianie w jelicie cienkim, ale przede wszystkim uwalnianie z kości. Jeśli dostarczymy poprzez pożywienie właściwej ilości wapnia, organizm nie będzie zmuszony do demineralizacji kości, a złamanie zagoi się szybciej. Do produktów bogatych w wapń należą wszelkie produkty mleczne, a także jarmuż czy fasola. Dwie szklanki mleka oraz 50 g serów podpuszczkowych pokrywają dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek dla osoby dorosłej. Właśnie za pomocą mleka i przetworów mlecznych powinno się zwiększać spożycie wapnia, a to ze względu na to, że występuje w nich odpowiedni jego stosunek do fosforu, kolejnego omawianego pierwiastka.
Fosfor, podobnie jak wapń, jest bardzo ważnym składnikiem kośćca. Pierwiastki te razem biorą udział w mineralizacji kości. Często niestety zbyt duże spożycie fosforu wpływa na zmniejszenie wchłaniania wapnia w jelicie cienkim, a co za tym idzie, prowadzi do niedoboru tego pierwiastka we krwi. Dlatego warto zadbać o prawidłowy stosunek wapnia wobec fosforu. U osób dorosłych powinien on wynosić 1,3:1 i taki właśnie występuje we wszystkich produktach mlecznych.
Obecnie, przy tak często występującym wysokim spożyciu wapnia oraz fosforu, należy zwrócić uwagę na odpowiednie spożycie magnezu. Jest to pierwiastek wchodzący w skład kości, zębów, mięśni. Bierze udział w wielu przemianach w organizmie. Przy niedoborze magnezu zmniejsza się ilość aktywnej formy witaminy D we krwi. Bogate w magnez są np. produkty zbożowe, rośliny strączkowe czy kakao.
Bardzo ważne w procesie budowy tkanki kostnej są nie tylko minerały i białko, ale także witaminy. Witamina D odgrywa istotną rolę w metabolizmie kostnym. Wspomaga wchłanianie wapnia, magnezu i fosforu oraz mineralizację kości, a także syntezę białek tkanki. Może też wpływać na odpowiednie wyrównanie stosunku wapnia do fosforu. Witamina D jest wytwarzana w organizmie człowieka z 7-dehydrocholesterolu, pod wpływem promieni UV. Mimo to możemy zaobserwować jej niedobory. Zwiększenie spożycia jest szczególnie wskazane po złamaniach z powodu osteoporozy. Pokarmowymi źródłami witaminy D są: tłuste ryby, mięso, jaja, mleko i jego przetwory, tłuszcze, grzyby oraz produkty wzbogacone o tę witaminę. Witamina K bierze udział w syntezie bardzo ważnych białek tkanki kostnej. Największe jej złoża znajdziemy w zielonych częściach warzyw. Nie można zapominać o witaminie A, wspomagającej rozwój kości, oraz o witaminie C, do której funkcji należy m.in. stymulacja wytwarzania kolagenu.
Składniki diety o negatywnym wpływie na odbudowę kości
Aby zapobiec niedoborom wapnia, fosforu i witaminy D, należy unikać alkoholu i nikotyny, a spożycie soli ograniczyć do około jednej łyżeczki dziennie (wliczając w to sól zawartą już w gotowych produktach). Straty wapnia, wynikające ze spożywania napojów zawierających kofeinę, można wyrównać, dodając do takiego napoju około 4 łyżki mleka. Wchłanianie wapnia może być utrudnione przez szczawiany i fityniany. Warto więc na pewien czas ograniczyć produkty, takie jak szpinak, rabarbar czy szczaw.
Dieta oparta na zasadach racjonalnego odżywiania oraz obfitująca w produkty mleczne, chude mięso, zdrowe tłuszcze, owoce i warzywa, a także zawierająca rośliny strączkowe, orzechy, tłuste ryby, i eliminująca produkty, które wpływają negatywnie na gospodarkę mineralną organizmu, ma pozytywny wpływ na proces rehabilitacyjny oraz zapobiega ponownym złamaniom. Dobrze postarać się o jak największe zróżnicowanie diety.
Autor: Agnieszka Laskowska
Źródła:
Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, J. Gawęcki (pod red.), PWN, 2012.
Praktyczny podręcznik dietetyki, M. Jarosz (pod red.), IŻiŻ, [2010].
Frankie Philips, Dieta a zdrowie kości, przeł. Elżbieta Wójtowicz, British Nutrition Foundation.
Dżygadło B., Łepecka-Klusek C., Zastosowanie niektórych substancji mających wpływ na obrót kostny, 2012, t. 18, nr 2, dostępne: Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, Rocznik 2012, tom 18, numer 2)
Cichosz G., Czeczot H., Kontrowersje wokół białek diety, dostępne:http: //www. uwm. edu. pl/kmizj/wp-content/uploads/2012/04/Kontrowersje-wok%C3%B3%C5%82-bia%C5%82ek-diety. pdf
Cashman K. D., Diet, Nutrition and Bone Health, dostępne: http: //jn. nutrition. org/content/137/11/2507S. full. pdf+html
Iolascon G., Vitamin D supplementation in fractured patient: how, when and why, dostępne: http: //www. ncbi. nlm. nih. gov/pmc/articles/PMC2781221/pdf/ClinicalCases–6-0120.pdf
Bolanowski J., Bolanowski M., Znaczenie wapnia i witaminy D w profilaktyce i leczeniu osteoporozy, dostępne: http: //www. dbc. wroc. pl/Content/2061/b27_Bola. pdf
NIH Public Access, Curr Opin Clin Nutr Metab Care, dostępne: http: //www. ncbi. nlm. nih. gov/pmc/articles/PMC4180248/pdf/nihms629563.pdf
