Zakuć, zdać, zapomnieć – czyli słów kilka na temat uczenia się
Często wspomnienia dotyczące nauki w szkole wyglądają tak:
- dużo materiału;
- długie godziny zakuwania;
- nuda;
- wiele mało przydatnej teorii;
- byle to zdać;
- a może sobie zrobię ściągę?
Uczenie się bywało złem koniecznym, pochłaniającym cenny czas, który mógł być przeznaczony na inne rozrywki. Szczęśliwi ci, którzy szybko zapamiętywali wszystko bez zbytniego wysiłku. Ilość godzin spędzonych na nauce niekoniecznie przekłada się bowiem na wyniki. Najczęściej wiemy, że mamy się uczyć, lecz rzadko w szkole dowiadujemy się, jak to robić. Tymczasem uczenie się stanowi jedną z najważniejszych części życia człowieka. Polega na zdobywaniu i utrwalaniu doświadczeń, wpływających na nasze dalsze funkcjonowanie. A co gdyby na ten proces można było poświęcić mniej czasu, sprawić, by był on przyjemniejszy i dawał większe efekty?
Na początek łyk teorii
Uczenie się można określić jako nabywanie wiedzy, a pamięć jako jej przechowywanie. Pamięć wiąże się więc ściśle z uczeniem się. Zawiera w sobie takie trzy operacje, jak: zapamiętywanie, przechowywanie oraz przypominanie – określane również jako wydobywanie, odtwarzanie.
Samo uczenie się może być:
- jawne, czyli nastawione na zdobywanie wiedzy i umiejętności;
- mimowolne – bez świadomości tego, że się uczymy;
- pamięciowe, związane z mechanicznym powtarzaniem.
Możemy uczyć się także:
- z wglądem, czyli zrozumieniem materiału, który chcemy opanować;
- metodą prób i błędów;
- przez naśladownictwo;
- poprzez działanie;
- przez przeżywanie.
Rezultaty procesu uczenia się są zależne od takich cech ucznia, jak płeć, inteligencja, zdolności, style poznawcze, zainteresowania, wiedza, poziom aspiracji, motywy i nastawienia. Ważna jest również chęć do zdobywania wiedzy i działania podejmowane w tym celu oraz czynniki sytuacyjne występujące przed, w trakcie i po czynności uczenia się.
Czym jest skuteczne uczenie się?
Po pierwsze, polega na tym, by nauczyć się w maksymalnie krótkim czasie.
Po drugie – by zapamiętać dużo i na długo.
Po trzecie, sprawia, że potrafimy wykorzystać już zdobytą wiedzę w zależności od celu i sytuacji oraz znajdujemy twórcze rozwiązania.
Po czwarte, dzięki niemu rozwijamy swój potencjał i jest dla nas radością, a nie przykrym obowiązkiem.
By usprawnić proces uczenia się, należy znaleźć odpowiedź na kilka kwestii, m.in.: jaki jest mój styl uczenia się, jakie są moje zdolności, zainteresowania, motywacja do nauki.
Trzy podstawowe style uczenia się wiążą się ze sposobem przetwarzania bodźców:
- Wzrokowcy lepiej uczą się, gdy widzą – podkreślają ważne wyrazy i zdania, często zapisują swoje myśli, robią rysunki i schematy.
- Słuchowcy potrzebują do nauki dyskusji i wykładów, lubią czytać półgłosem, wypowiadać na głos swoje myśli, gdy chcą rozwiązać problem.
- Kinestetycy wolą ruch i dotyk, uczą się na modelach i w trakcie eksperymentów, aktywnie poszukują rozwiązań, trudno skupić się im na czytaniu i słuchaniu. (Na blogu polecam artykuł na ten temat).
Dobrze sprawdza się angażowanie w proces uczenia wszystkich zmysłów – gdy zapomnimy wiadomość przyswojoną jedną drogą, kanałem, zawsze mamy szansę odzyskać ją przy pomocy innego.
Bardzo ważna jest również koncentracja uwagi, która wpływa na przyswajanie nowych informacji, utrzymanie ich w pamięci oraz na ich wydobywanie. O samej koncentracji pisałam już w dwóch artykułach: Słowo na k – koncentracja uwagi u dzieci, Słowo na k – koncentracja uwagi u dzieci. Czas na praktykę, a teraz chciałabym wymienić jeszcze za Faber kilka zasad sprzyjających uczeniu się:
- Rozpoznaj przyczyny braku skupienia i postaraj się je wyeliminować lub chociaż ograniczyć.
- Określ czas, który potrzebujesz na przyswojenie materiału. Będzie zależał on od stopnia trudności, liczby wiadomości, wcześniejszej wiedzy. Rozkładaj naukę na kilka dni, zaplanuj powtórki – lepiej uczyć się na przykład przez tydzień codziennie przez 20 minut niż ostatniego dnia przed sprawdzianem.
- Planuj przerwy w nauce – maksymalnie 5–10 minutowe, bez atrakcyjnych zajęć, gdyż mogą utrudnić powrót do pracy.
- Uwzględnij godziny najlepszej wydajności pracy umysłowej – przeciętna wydajność człowieka wzrasta od godziny 10.00, by znacząco spaść do 16.00, a jest najwyższa między 12.00 a 14.00 oraz między 18.00 a 21.00.
Każdy z nas ma inny rytm dobowy – osoby poranne budzą się wcześnie rano, godziny przed południem są dla nich najlepsze do intensywnej pracy, mają wtedy dobry nastrój. Osoby wieczorne osiągają największą efektywność w godzinach wieczornych, a nawet nocnych, wcześniej czują się gorzej; jeśli mogą, to wstają późno.
W trakcie spadku wydajności lepiej odłożyć trudne sprawy i intensywną naukę na bok, spróbujmy wtedy albo odpocząć, albo wykonywać czynności rutynowe.
- Miejsce od nauki powinno być ustalone, ciche i wygodne. Nauka w łóżku nie jest dobrym pomysłem. W otoczeniu sprzyjającym uczeniu się panuje porządek, nie ma w nim wielu rozpraszających rzeczy.
- Wysypiaj się! U dorosłych wypoczynek powinien trwać średnio 7,5–8 godzin. Dla dzieci między 6 a 12 rokiem życia to 9–12 godzin na dobę, nastolatki w wieku 13–18 lat powinny przesypiać 8–10 godzin (wytyczne Amerykańskiej Akademii Pediatrii i Amerykańskiej Akademii Medycyny Snu).
Przydatne są również techniki ułatwiające naukę i odpowiedni system powtórek, o których chciałabym napisać w kolejnym artykule.
Źródła:
Grzywacz, K., Techniki uczenia się sprzyjające koncentracji uwagi, w: M. Jerzak (red.), Zaburzenia psychiczne i rozwojowe u dzieci a szkolna rzeczywistość, Warszawa 2016, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, s. 429–462.
Ciarkowska, W., Przyczyny i przejawy różnic indywidualnych w przebiegu rytmów okołodobowych u ludzi, w: T. Marszał-Wiśniewska, M. Klonowicz, G. Fajkowska-Stanik (red.), Psychologia różnic indywidualnych, Gdańsk 2003, GWP, s. 182–195.
Efektywne zarządzanie czasem, szkolenie Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie.
https://www.aap.org/en-us/about-the-aap/aap-press-room/pages/American-Academy-of-Pediatrics-Supports-Childhood-Sleep-Guidelines.aspx[KL1]
