Czym jest dla dziecka traumatyczne wydarzenie?
Zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci i adolescenci, napotykają w swoim życiu wiele stresogennych i traumatycznych wydarzeń. W zależności od poziomu rozwojowego, odporności na stres i wsparcia otrzymywanego z zewnątrz, umiejętność radzenia sobie z traumą jest odmienna dla każdej jednostki.
Trauma w języku greckim oznacza ranę. Używa się tego pojęcia zarówno w odniesieniu do samego nieszczęśliwego zdarzenia, jaki i związanego z nim cierpienia psychicznego. Charakterystycznymi objawami pourazowymi u dzieci i adolescentów w obrębie emocji mogą być: lęk, gniew, stany depresyjne i zmienność nastrojów.
Lęk dziecka będzie odnosił się do wspomnień na temat tego, co się stało i będzie on mógł powracać w nieoczekiwanych momentach. Czasem przybierze formę nawracających koszmarów sennych. Odczuwanie lęku może wiązać się przede wszystkim z tym, że sytuacja traumatogenna miała charakter nieoczekiwany i niespodziewany. Dziecko stanie się bardziej czujne i niespokojne. Taka utrata poczucia bezpieczeństwa oraz pewności może sprzyjać odczuwaniu nasilonego smutku oraz stanów depresyjnych, a co za tym idzie, zmniejszenia aktywności. Niekiedy też pojawią się zachowania ucieczkowe mające na celu odwrócenie uwagi od trudnych emocji: agresja, fiksacja, zachowania regresywne (tupanie, krzyk, moczenie się), rezygnacja, unieruchomienie.
Dzieci nierzadko odczuwają złość, kiedy spotyka je coś niechcianego. Mogą nie rozumieć, dlaczego akurat je spotkało dana sytuacja czy też zrzucać na samych siebie winę za jej istnienie. Konsekwencją tego jest zaniżona jest samoocena dziecka czy nawet zmiana całego obrazu własnego ja u dziecka. Frustracja i brak zrozumienia mogą przyczyniać się do bycia uwrażliwionym na otoczenie, do utraty zaufania do otaczającego je świata.
Jako odpowiedź na trudności emocjonalne związane z traumą, mogą pojawiać się u małoletnich zachowania problemowe. Może to być ”tylko” ucieczka od bodźców kojarzonych z traumą, ale także nadużywanie substancji psychoaktywnych, samookaleczenia, zachowania samobójcze. Wynikać one będą z potrzeby uporania się z trudnymi emocjami i chęci odzyskania stabilizacji.
Długotrwały stres i dysregulacja emocji spowodują powstawanie zmian neurobiologicznych takich jak napięcie fizjologiczne, czujność oraz wyższe ciśnienie krwi. Objawiać się one będą poprzez pocenie się, ogólne osłabienie, napięcie mięśni, dolegliwości bólowe, wysypkę u dziecka.
W momencie, kiedy dziecko zmierzy się już z trudnościami i powróci do stabilnego życia, będzie można powiedzieć, że rozwinęło się, przeszło do wyższego stadium rozwoju psychicznego. Dziecko te nauczy się nowych sposobów radzenia sobie ze stresem, wzmocni lub podwyższy własną samoocenę oraz poczucie podmiotowości.
Autor: Magdalena Łabik
Źródła:
Briere J., Scott C., „Podstawy terapii traumy. Diagnoza i modele terapeutyczne.”, Instytut Psychologii Zdrowia, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa, 2000
Cohen J.A., Mannarino A.P, Deblinger E., „Terapia traumy I traumatycznej żałoby u dzieci I młodzieży”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Reber E.S., Reber A.S., „Słownik psychologii”, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 2008.
