Pomoc psychologiczna dzieciom z rodzin dysfunkcyjnych
Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych są mistrzami w ukrywaniu swoich prawdziwych uczuć. Terapeuci często napotykają z ich strony opór, obojętność, wyzywającą postawę lub śmiech. Jeśli jednak uda im się rozpoznać role, w jakich osadzone są dzieci, mogą im pomóc w odrzuceniu fałszywych osobowości. Poniżej kilka wskazówek, jak pracować z dziećmi, które przybrały poszczególne typy osobowości.
Jak pomóc rodzinnemu bohaterowi
- Jednym z najważniejszych celów pomocy dzieciom bohaterom to znalezienie równowagi między pracą a zabawą.
- Zadbaj, aby potrzeby tych dzieci były tak samo uważnie traktowane, jak potrzeby ich rówieśników, którym łatwiej przychodzi ich wyrażanie.
- Dbaj, żeby te dzieci nie rezygnowały z potencjalnych korzyści, czerpanych z różnych zajęć czy interakcji, pod pretekstem, że są zbyt zajęte.
- Naucz dziecko tego, że nie musi brać wszystkiego na swoje barki. Unikaj obciążania bohaterów obowiązkami jak dla dorosłych, nawet jeśli będą chętni do ich wykonywania.
- Naucz dziecko tego, że może ono sprawiać przyjemność także sobie, nawet jeśli to oznacza bezczynność. Naucz je relaksować się.
- Dowartościowuj te dzieci za to „kim są”, a nie za to „co robią”. Powinny wiedzieć, że akceptujesz je bez względu na to, czy odniosą sukces, czy porażkę.
- Naucz dziecko większej elastyczności, wymyślając niespodziewanie zajęcia.
- Zachęć dziecko do wyrażania swoich uczuć w rozmowach, ale także w formie artystycznej.
- Pomóż podjąć ważne decyzje, które rodzice pozostawili do samodzielnego rozważenia przez dziecko.
- Ciesz się sukcesami dzieci, ale naucz je, że nie muszą zawsze być doskonałe.
- Bądź z dzieckiem po niepowodzeniu i naucz je, że niepowodzenie jest częścią doli człowieczej.
- Zadbaj, by dzieci miały okazję do zabawy, relaksu i radości. Akceptuj śmiech, chichoty i wygłupy, aby te dzieci mogły cieszyć się dzieciństwem.
Jak pomóc kozłowi ofiarnemu
- Najważniejsze, abyś zinterpretował zachowanie kozła ofiarnego jako formę wołania o pomoc. Może być ci trudno, ponieważ te dzieci bywają najmniej lubiane ze względu na ich gwałtowne i niekiedy agresywne zachowanie.
- Bądź uczciwy w wyrażaniu swoich uczuć. Jeśli zachowanie tego dziecka cię zdenerwuje, powiedz mu o tym. Powiedz, że denerwuje cię jego zachowanie, a nie ono samo. Dasz przykład, jak w dojrzały sposób wyrażać swoje uczucia.
- Unikaj surowości i karania, próbuj nawiązać kontakt z prawdziwym dzieckiem.
- Zadbaj, aby te dzieci wiedziały, gdzie są granice, co wolno, a czego nie wolno. Dokładnie określ, jakie są reguły i zwyczaje.
- Dokładnie określ, czego oczekujesz od dziecka i z jakiego powodu. Zwracając uwagę, nie kładź nacisku na zakaz, a określenie, jak ma się zachowywać.
- Chwal nawet najdrobniejsze pozytywne zachowania kozła ofiarnego.
- Wyznacz mu role przywódcze, w sytuacji, gdy sukces jest pewny.
- Pomóż dziecku poznać swoje uczucia. Zachęcaj do wyrażania ich np. przez działalność twórczą.
- Naucz właściwego wyładowywania emocji, np. poprzez gniecenie gliny, kopanie worka treningowego.
- Zachęć dziecko do trenowania jakiegoś sportu. Dzięki temu będzie należało do jakiejś społeczności, wyładuje emocje, rozwinie relacje z innymi.
Jak pomóc dziecku zagubionemu
- Daj mu poczucie przynależności do grupy. Zadbaj, by wiedziało, że zajmuje ważne miejsce w klasie.
- Korzystaj z okazji do integrowania dziecka z grupą.
- Zachęć dziecko do zajęć wymagających interakcji z innymi – tworzenie kolażu, malowanie na murze.
- Wywieszaj prace dziecka na tablicach w klasie, by podbudować jego pewność siebie.
- Pomóż dziecku rozpoznawać i wyrażać emocje za pośrednictwem bezpiecznych środków wyrazu, jak malowanie palcami, rzeźba, rysunek.
- Zaproponuj zajęcia wymagające rozwiązywania problemów i zwróć się o pomoc w znalezieniu rozwiązania, tak aby dziecko nie poczuło się skrępowane.
- Ustal z dzieckiem, z kim z grupy chciałoby najbardziej współpracować i kto wywierałby na nie pozytywny wpływ. Połącz dziecko zagubione z wybranym i wyznacz im jakąś formę aktywności, w której mogliby współdziałać.
- Notuj, ile razy w ciągu dnia zwracasz się do zagubionego dziecka.
Jak pomóc dziecku maskotce
- Postaraj się poznać dziecko osobiście.
- Daj dziecku do zrozumienia, że inni będą je lubić, nawet jeśli nie będzie opowiadało dowcipów.
- Pomóż dziecku maskotce otworzyć się, pozyskując jego zaufanie.
- Posłuż się opowiadaniem różnych historii, żeby przekazać dziecku, że nie ma nic złego w okazywaniu prawdziwych uczuć.
- Posłuż się kukiełkami, aby zademonstrować rolę błazna, który śmieje się na zewnątrz, ale wewnątrz płacze. Następnie daj dziecku kukiełkę, aby odegrało podobną rolę.
- Pomóż dziecku wyrażać emocję poprzez formy artystyczne.
- Pokazuj dziecku właściwe reakcje i emocje, stosowne do danego wydarzenia. Wyjaśnij, że kiedy ktoś robi nam krzywdę, możemy się złościć i smucić.
Dziecko z rodziny dysfunkcyjnej uczy się trzech niepisanych zasad: nie mów, nie ufaj, nie czuj. Zadaniem terapeuty jest zniesienie tych trzech zasad i pomoc w odrzuceniu przez dzieci ich fałszywych osobowości oraz sprawienie, aby zaakceptowały siebie takimi, jakimi są.
Źródła:
Robinson E. B., Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholików, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2000.
