Otyłość wśród dzieci
Znacząca różnica pomiędzy ludźmi urodzonymi w drugiej połowie XX wieku (pokolenie X do wczesnych lat 80. i Y do końca lat 90.) a tymi, którzy weszli w wiek XXI z cyfrowym impetem, jest taka, że Ci pierwsi bez świata realnego nie wyobrażaliby sobie życia, przy czym Ci ostatni stosunkowo mało czasu spędzają w świecie rzeczywistym, z „sukcesem” zastępując go cyfrowymi technologiami. Skutków tych zmian jest wiele, a jednym z nich jest spadek zainteresowania aktywnością fizyczną u osób najmłodszych. Ciągła potrzeba komunikacji poprzez portale społecznościowe i zdobywanie wiedzy za pośrednictwem internetu obniżyło potrzebę zaspakajania ciekawości poza czterema ścianami domu. Podwórka przed posesjami nie są już tak licznie odwiedzane, jak te, które teraźniejsi rodzice nastolatków i młodszych dzieci pamiętają z dzieciństwa.
Pomimo iż uważa się pokolenie nowej generacji (określanej często pokoleniem cyfrowym) za mocno przedsiębiorcze i nastawione na zmiany, ocenia się je również za populację, wśród której występuje globalny problem zdrowotny, jakim jest nadwaga i otyłość, nawet wśród dzieci do lat 5. W przeciągu ostatnich 30 lat, aż trzykrotnie wzrosła liczba osób z nadmierną masą ciała i sukcesywnie obniżającym się w tej grupie osób – wiekiem. Następstwem patologicznego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w wieku dziecięcym i młodzieńczym jest nie tylko pogarszający się wygląd estetyczny i dyskomfort psychiczny osób z nadmierną masą ciała, ale trwałe skutki zdrowotne na przyszłość, wzrost zachorowalności i śmiertelności wśród społeczeństwa. Rodzice starają się wynagradzać dzieciom niedostatek konsumpcyjny, którego sami byli ofiarami, poprzez łatwiejszy dostęp do dóbr materialnych. Przyczynia się to do wzrostu spożycia produktów wysokoprzetworzonych i wysokokalorycznych, z jednoczesnym brakiem edukacji żywieniowej i niepoprawnym kreowaniem nawyków. Słodycze, słone przekąski, napoje słodzone – to codzienność na sklepowych półkach. Wymiar środowiskowy, socjoekonomiczny, psychologiczny, ale również genetyczny odgrywa znaczącą rolę w etiopatogenezie nadwagi i otyłości populacji rozwojowej. Według źródeł literaturowych co piąte dziecko zamieszkałe na terenie Europy cechuje się nadmierną masą ciała. W przedziale od 4 do 18 lat prawie 25% osób ma nadwagę lub otyłość, a około 10% z nich jest otyłych. Zmianie ulega również roczny wzrost częstości występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci (stale od roku 2000).
Pomimo iż wśród czynników ryzyka występowania nadmiernej masy ciała, wyróżnia się uwarunkowania genetyczne, to stanowią one zdecydowanie mniejszy odsetek procentowy w porównaniu z czynnikami środowiskowymi (pozagenowymi).
Na każde pokolenie mają wpływ rodzice. Są oni pierwszą linią frontu w walce z nadwagą i otyłością oraz nierzadko z przyczyną rozwoju problemu. Od najmłodszych lat w naszych głowach tworzone są wzorce zachowań i nawyków. Najważniejsze, aby uświadamiać dzieci, jak ważne jest dobre odżywianie się. To nie tylko puste słowa, nakazy i zakazy. Opiekunowie muszą być wzorcem dla dorastającego dziecka. Nie rozpoczynajmy więc dnia od słodkich napojów gazowanych i nie przyzwyczajajmy dzieci do podjadania między posiłkami. Grzechy świadomych osób dorosłych są zarazem lustrzanym odbiciem zachowań naszych latorośli. Nauczmy dzieci spożywania sycącego śniadania z rana, przygotowywania drugich śniadań do szkoły. Unikajmy dawania kieszonkowego na śmieciowe jedzenie zakupione w drodze do szkoły. Wprowadźmy do codziennego jadłospisu warzywa i owoce oraz regularność w spożywaniu posiłków. Starajmy się przeanalizować nasze przyzwyczajenia wyniesione z domu i odpowiedzmy sobie na pytanie, czy na pewno nie popełniamy błędów żywieniowych i czy przypadkiem nie powinniśmy ich zmodyfikować? Silnym bodźcem mającym wpływ na kształtowanie wzorców żywieniowych jest tzw. lojalność międzypokoleniowa, gdzie wpływ na dziecko ma nie tylko przekaz rodzicielski, lecz także czynniki mające źródła w pokoleniu dziadków i w pokoleniach wcześniejszych. Te nieświadome wzorce kształtują nieprzerwanie życie człowieka. Wywodzą się one z przekazów rodzicielskich oraz z wywołanych nimi reakcji i wczesnych decyzji dziecka.
Kolejnym istotnym aspektem jest aktywność fizyczyna. To równie ważny element wychowawczy i profilaktyczny. Jeśli dzieci widzą, że na czas wolny składa się przesiadywanie przed telewizorem i surfowanie po internecie, to jak dziwić się nastolatkowi, który zamiast gry w koszykówkę czy rower, wybierze TV czy komputer?
Otyłość jest tego rodzaju chorobą, którą rozpoznaje się łatwo, ale trudniej się leczy. Czynniki psychologiczne odgrywają tutaj istotną rolę. Pacjent musi chcieć przejść na dietę i rozpocząć odpowiednie leczenie, a mniejszemu pacjentowi trzeba dodatkowo przyszykować grunt pod zmiany nawyków. Dlatego najważniejsze w leczeniu jest wsparcie osób najbliższych, a nawet terapia grupowa (w wielu przypadkach dzieci z nadmierną masą ciała mają rodziców, którzy również borykają się z problemem nadwagi i otyłości). Leczenie farmakologiczne ustala się indywidualnie, jednakże niezastąpioną prewencją jest edukacja żywieniowa, odpowiednio wprowadzona i stosowana dieta redukcyjna, świadomość żywieniowa, promocja aktywności fizycznej, wzrost świadomości produktowej (czytanie etykiet, wybór odpowiednich produktów).
Źródła:
Mobilna Poradnia Dietetyczna Mobi-Cal
Przybylska D., Kurowska M., Przybylski P., Otyłość i nadwaga populacji rozwojowej, Hygeia Public Health, 2012, 47 (1): 28-35.
