Muzyka w życiu dziecka

Muzyka w życiu dziecka

"To czego nie może zwy­kły język, znaj­duje bez­po­średni wyraz w bez­po­ję­cio­wym języku dźwięku"

Wil­helm Wac­ken­ro­der

Muzyka towa­rzy­szy nam nie­malże od naro­dzin. Dziecko od uro­dze­nia znaj­duje się w świe­cie dźwię­ków, począw­szy od dźwię­ków codzien­no­ści, melo­die śpie­wane przez naj­bliż­szych, czy też te zasły­szane w mediach. Już Pita­go­ras twier­dził, że muzyka ma zapew­niać czło­wie­kowi har­mo­nię wewnętrzną, ponie­waż jest odbi­ciem porządku świata. Ary­sto­te­les nato­miast uwa­żał, że muzyka ma wła­ści­wo­ści kathar­tyczne i odprę­ża­jące, uwal­nia­jące złe emo­cje i wytchnie­nie po wysiłku fizycz­nym i psy­chicz­nym.

Dziecko nawią­zuje świa­domy kon­takt z muzyką około 2–3 roku życia, w tym cza­sie muzyka i ruch odgry­wają bar­dzo ważną rolę w jego życiu. Zatem przed rodzi­cem i nauczy­cie­lem stoi bar­dzo ważne zada­nie – wpro­wa­dze­nie dziecka w świat muzyki, co powo­duje kolejny etap kształ­to­wa­nia i dosko­na­lnia wraż­li­wo­ści dziecka, które roz­po­częło się w chwili przyj­ścia dziecka na świat. Nau­czy­ciel przed­szkola nie musi mieć wykształ­ce­nia czy warsz­tatu muzycz­nego, jed­nak dużo zależy wła­śnie od niego. Wystarczy, że „roz­bu­dzi drze­mią­cego w dziecku muzyka, roz­wi­ja­jąc u niego zami­ło­wa­nie do słu­cha­nia i wytwa­rza­nie dźwię­ków” (Podol­ska, 1979, s 9).

Muzyka jest jedną z dzie­dzin pro­cesu wycho­wa­nia a także pro­cesu wie­lo­stron­nego ucze­nia się, dla­tego też warto byłoby zasta­no­wić się nad jej rolą w poszcze­gól­nych okre­sach życia dziecka.

• Dziecko 3 – let­nie – wyraźne reaguje z zain­te­re­so­wa­niem na muzykę, pró­buje śpie­wać lub już śpiewa. W tym okre­sie wpływ na roz­wój dziecka jest wyraźny, ale jesz­cze nie cią­gły.

• Dziecko 4 – let­nie – śpiewa pio­senki, chęt­nie eks­pe­ry­men­tuje z dźwię­kiem na przy­kład na kla­wia­tu­rze czy też innych instru­men­tach per­ku­syj­nych, lubi zabawy ze śpie­wem, opo­wiada o ulu­bio­nych pio­sen­kach i utwo­rach instru­men­tal­nych.

• Dziecko 5 – let­nie – wystu­kuje rytmy muzyczne i uczy się łatwych melo­dii na instru­men­tach, chęt­nie tań­czy.

• Dziecko 6– let­nie – w tym okre­sie wyraź­nie kształ­tuje się słuch melo­dyczny, dzieci w tym wieku pre­fe­rują audy­cje radiowe czy tele­wi­zyjne z tłem muzycz­nym.

Maria Przy­cho­dziń­ska – Kaci­czak w swo­ich opra­co­wa­niach zwraca uwagę na pro­cesy poznaw­cze i wrażli­wość a także cele tera­peu­tyczne, które speł­nia muzyka. Podobne zda­nie mają rów­nież inni znawcy peda­go­giki przedszkol­nej, szkol­nej czy edu­ka­cji muzycz­nej. Pod­su­mo­wu­jąc, można stwier­dzić, że edu­ka­cja muzyczne wpływa na roz­wój każ­dego dziecka w róż­nych sfe­rach, na przy­kład: fizycz­nej, psy­chicznej, inte­lek­tu­al­nej, moral­nej, a to dla­tego, że pełni ona pod­sta­wowe funk­cje w wycho­wa­niu przed­szkol­nym, takie jak: funk­cja ogól­no­ro­zwo­jowa, sty­mu­lu­jąca roz­wój fizyczny, wspo­ma­ga­jącą uspo­łecz­nia­nie dzieci oraz tera­peu­tyczną. Gdy dziecko obcuje z muzyką, wpływa ona poru­sza­nie wszyst­kich moż­li­wo­ści poznaw­czych dziecka, poczy­na­jąc od naj­prost­szych, czyli spo­strze­ga­nia, poprzez struk­tu­ra­li­zo­wa­nie, po oceny este­tyczne – war­to­ścio­wa­nie. Poprzez dobie­ra­nie odpo­wied­nich zabaw, czy zadań muzycz­nych możemy inten­syw­nie kształ­cić uwagę, roz­wi­jać pamięć i spraw­no­ści ope­ra­cji myślo­wych. Dziecko w wieku 3 lat jest bar­dzo chłonne, wtedy roz­po­czyna też pro­ces swo­jej edu­ka­cji, dzięki muzyce w tym wieku możemy kształ­cić pożą­dane cechy cha­rak­teru, na przy­kład opty­mizm czy kre­atyw­ność, wiarę w swoje siły i umie­jęt­no­ści. Wspólne muzy­ko­wa­nie scala grupę, wpły­wa­jąc na wła­ściwe inte­rak­cje spo­łeczne. Muzyka też zachęca dziecko do uze­wnętrz­nia­nia cech oso­bo­wo­ści, potrzeb, pra­gnień, wyobra­żeń, myśli, samo­po­czu­cia i tym podobne.

Należy też wspo­mnieć o ruchu, który jest w tym wieku nie­zmier­nie ważny. W wieku przed­szkol­nym nastę­puje apo­geum moto­rycz­no­ści dziecka, dzięki muzyce możemy rów­nież stwo­rzyć odpo­wied­nie warunki roz­woju. To pod­sta­wowa forma aktyw­no­ści dziecka przed­szkol­nego. To ona wpro­wa­dza w świat muzyki poprzez zabawy muzyczne i ruchowe. Rozwija sferę moto­ryczną poprzez mowę, poczu­cie rytmu (wyli­czanki), ruch dyrek­tywny i nie­dy­rek­tywny (Kra­soń, Sza­fra­niec 2002), impro­wi­za­cję oraz inne ele­menty muzyki: metrum, tempo, melo­dykę, har­mo­nię, dyna­mikę, ago­gikę, fra­zo­wa­nie, kolo­ry­stykę dźwię­kową i struk­turę for­malną utworu (Ław­row­ska 1998, s 7)

Prak­tyka potwier­dza, że w codzien­nej pracy z dziec­kiem, muzyka łączy wszel­kie dzia­ła­nia edu­ka­cyjne (Nowak, 1996/9,s. 552). Warto pod­kre­ślić rolę tera­peu­tyczną muzyki, która pozwala na roz­ła­do­wy­wa­nie napięć, zaspo­kaja pod­sta­wowe pro­cesy psy­chiczne i spo­łeczne. Jed­nak warun­kiem dobrej jako­ści pracy z dziec­kiem, poza wie­dzą mery­to­ryczną i meto­dyczną jest gro­ma­dze­nie i posze­rza­nie warsz­tatu muzycz­nego od kla­syki, utwory ludowe, roz­ryw­kowe, czy współ­cze­sne. Jak rów­nież istotne jest dobra­nie form i metod pracy z dziec­kiem, które mogą pomóc w pogłę­bia­niu pro­cesu pozna­wa­nia i wzbo­ga­ca­nia dzie­cię­cych doświad­czeń muzycz­nych. S. Szu­man uważa, że tylko praw­dziwa i głę­boka sztuka wycho­wuje ludz­kość. Nie jeden raz, chyba każdy z nas, spo­tkał się ze stwier­dze­niem, że wie­dza jest potęgą, dla­czego więc nikt ni­gdy nie powie­dział tego o sztuce? „Jeżeli wie­dza umoż­li­wia czło­wie­kowi opa­no­wa­nie rze­czy­wi­sto­ści, to sztuka uwie­lo­krat­nia i w spo­sób nie­ocze­ki­wany a istotny wysub­tel­nia i pogłę­bia zakres dozna­wa­nia i prze­ży­wa­nia”.

Autor: Mał­go­rzata Dylew­ska

Źródła:

1. Podol­ska B., Z muzyką w przed­szkolu, War­szawa, WSiP, 1987

2. Nowak J., Muzyczna twór­czość dzie­cięca, Wycho­wa­nie w przed­szkolu, nr 9, 1996

3. Kra­soń K., Szfra­niec G., Dwa światy. Ruch dyrek­tywny i nie­dy­rek­tywny jako wizu­ali­za­cja – odkry­wa­nie – pozna­wa­nie, Kra­ków, Impuls, 2002

4. Ław­row­ska R., Muzyka i ruch, War­szawa, WSiP, 1988

5. Przy­cho­dziń­ska – Kaci­czak, Zro­zu­mieć muzykę, War­szawa, Nasza Księ­gar­nia, 1984

6. Szu­man S, O sztuce i wycho­wa­niu este­tycz­nym, War­szawa, 1969