Czym jest anoreksja?
Choroby cywilizacyjne zmieniają się wraz z czasami, w których żyjemy. To nie jest żaden cytat znanego uczonego z nowojorskiego uniwersytetu, lecz tyko i wyłącznie moje luźne spostrzeżenie. Chociaż temat, który dzisiaj poruszę, był znany ludzkości już w wieku XVII, obecnie (ku naszemu szczęściu) przestaje być tabu. Ma to oczywiście swoje dobre i złe strony, bo jednocześnie z nagłaśnianiem problemu i profilaktyką powstaje coraz więcej kreatywnych pomysłów, pomagających osiągnąć stan, o którym będę dzisiaj pisać.
O czym mowa?
Przedstawiam Państwu anoreksję, cichego zabójcę, który w przeciwieństwie do chorób, takich jak tarczyca czy cukrzyca, mieści się w głowie. Z tego właśnie powodu trudno ją zwalczyć, ciężko z nią wygrać, w wielu zaawansowanych przypadkach zwyczajnie niełatwo przeżyć.
Zacznijmy jednak od początku. Anoreksja ma wielu „ojców”, jednak po raz pierwszy o tej właśnie chorobie napisał Richard Morton w roku 1689. Jednak nauce znane są wcześniejsze opisy anoreksji, bowiem już w starożytności młode kobiety głodziły się w imię religii, czystości i ówczesnych wierzeń. Wracając do czasów późniejszych, anoreksja swoje imię zawdzięcza Williamowi Gullowi, który w 1873 roku wprowadził do środowiska medycznego ten właśnie termin, wzbogacając go o opisy różnych przypadków chorobowych, jak i jego propozycje leczenia. W kolejnych latach rozszerzono zagadnienie o kolejne klasyfikacje, podziały i podłoża powstania tej dolegliwosci. Mimo to problem poniekąd bagatelizowano. Dopiero w roku 1978 roku książka Hilde Bruch The Golden Cage: the Enigma of Anorexia Nervosa wywołała burzę wśród opinii publicznej, uświadamiając tym samym, jak istotna jest to kwestia.
Aktualnie jednak w świecie medycznym anoreksja należy do najszerzej opisanych zagadnień (ma jeszcze dwie siostry: bulimię i ortoreksję). Uznana została za zaburzenie odżywiania, które charakteryzuje się lękiem przed przybraniem chociażby 1 grama, zniekształconym obrazem samego siebie, niechęcią do jedzenia czy obsesją na punkcie ćwiczeń, diety i szczupłej sylwetki. Najczęściej dotyka ona osoby między 14 a 18 rokiem życia. Bardziej podatne na choroby związane z zaburzeniami odżywiania są kobiety. Jako ciekawostkę można uznać fakt, iż według badań występuje ona częściej u osób biseksualnych oraz homoseksualnych.
Klasyfikacja ICD-10 wyróżnia jadłowstręt psychiczny i jadłowstręt psychiczny atypowy. Według DSM-5 natomiast przybiera ona postać napadów objadania naprzemiennie z przeczyszczaniem oraz formę ograniczającą. Niezależnie od tego, jaki charakter przybierze choroba, należy pamiętać, iż zdiagnozowanie jej powinno być wykonane przez lekarzy. Klasyfikacje te wymagają bowiem odpowiedniej wiedzy, doświadczenia i czasu, aby można było jednoznacznie stwierdzić czy córka/syn/matka cierpi na anoreksję.
Niezależnie jednak od naszego wykształcenia powinniśmy zwracać uwagę na najbliższych, którzy przejawiają w sobie dziwny lęk przed utrzymaniem wagi w granicach prawidłowego BMI. Kolejnym alarmującym zachowaniem jest obawa przed byciem otyłym, nawet wtedy, kiedy mamy do czynienia
z bardzo szczupłą osobą. Również ignorowanie objawów spadku wagi (bóle stawów, zatrzymanie okresu) mogą być dla nas alarmującym sygnałem. Z fizycznych oznak, mogących świadczyć
o problemie, wyróżniamy wychudzenie organizmu. Za takie uznawane jest BMI mniejsze lub równe 17,5.
Ponadto należy wiedzieć, iż anoreksja wyróżnia dwa typy:
- Restrykcyjny – charakteryzuje się tym, iż osoba chora przyjmuje małe ilości pokarmu, przy jednoczesnym regularnym stosowaniu środków na przeczyszczenie.
- Bulimiczny – cechuje się ograniczaniem pokarmów, przy czym co jakiś czas chory przejada się, po czym prowokuje wymioty i zażywa środki przeczyszczające.
Do końca nie wiadomo jednak jakie są przyczyny zachorowań. Owszem, mówi się, iż bywa to kwestią stresu, samokontroli, strachu, nietolerancji. Niemniej jednak nie każdy otyły człowiek kończy
z anoreksją u swego boku i nie każde nielubiane w szkole dziecko wieczorami czyta „poradniki”
na Pro Ana (jeden z najbardziej popularnych blogów, pełen rad dla obecnych, przyszłych oraz niedoszłych anorektyczek). Zatem z jakiego powodu chorujemy?
Pierwszym z czynników jest ten wynikający z naszej psychiki. Według naukowców wśród osób cierpiących na zaburzenia odżywiania pojawia się problem z innymi nieprawidłościami, już „mieszkającymi” w ich głowach. Należą do nich osobowości obsesyjno-kompulsywne, o cechach schizoidalnych, oraz osobowości histrioniczne.
Kolejną przyczyną, prowadzącą do rozwoju choroby, jest kwestia odżywiania, a konkretnie niezbilansowanego jadłospisu. Okazuje się bowiem, iż niedobory cynku prowadzą do powstawania zaburzeń, takich jak brak apetytu. Jednoczesne niejedzenie wartościowych produktów pogłębia niedobory, tworząc dziwny rodzaj żywieniowo-psychicznego zapętlenia. Ciekawostką jest,
iż przeprowadzone dwukrotnie badania wykazały niesamowity wpływ cynku na leczenie anoreksji. Chorzy, którzy przyjmowali cynk, przybierali na wadze dwukrotnie szybciej (ponowne odczuwanie apetytu).
Ostatnim znanym mi czynnikiem jest, jak się okazuje, podłoże biochemiczne anoreksji. U większości chorych wykryto obniżony poziom serotoniny w organizmie. Tak samo wygląda sytuacja badana pod kątem zaburzeń związanych z poziomem noradrenaliny i dopaminy. Zauważono również problem
z funkcjonowaniem osi hormonalnych. Najprościej mówiąc, organizm nie uznaje posiłku za nagrodę (coś pozytywnego, przyjemnego), a pozostałe związane z tym zmiany wymusiły obniżenie zapotrzebowania energetycznego (ciało przestawiło się na bardziej „ekonomiczny” tryb).
Jak widać, anoreksja znana większości z nas jako „głodówka” jest bardziej skomplikowaną chorobą, niż niejednemu mogłoby się wydawać. Dlatego kwestie sposobów leczenia pozostawimy na odrębny artykuł.
Źródła:
Rabe-Jabłońska J., Zaburzenia odżywiania, w: Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych, ViaMedica, Gdańsk 2011.
Rajewski A., Jadłowstręt psychiczny, Urban & Partner, Wrocław 2003.
Bator E., Bronkowska M., Ślepecki D., Biernat J., Anoreksja – przyczyny, przebieg, leczenie, „Nowiny Lekarskie”, 2011.
Birmingham C. L., Goldner E. M., Bakan R., Controlled trial of zinc supplementation in anorexia nervosa, „International Journal of Eating Disorders”, 15 (3), s. 251-255, 1994.
