Czy Twoje dziecko prawidłowo oddycha?
Oddychanie – niezbędne do życia – to czynność, która nie jest przez nas kontrolowana, ponieważ wykonujemy ją odruchowo. Warto jednak zwrócić uwagę na to, czy robimy to we właściwy sposób. Szczególnie dzieciom zdarzają się zaburzenia oddychania, np. zbyt płytki oddech, oddychanie ustami podczas spoczynku oraz mówienie na wdechu.
Jak prawidłowo oddychać?
Od sposobu oddychania uzależniona jest czynność mówienia i jej jakość. Od tego, jak oddychamy, zależeć będzie także to, jak mówimy. Prawidłowy sposób oddychania to brzuszno-przeponowy,podczas którego udział bierze brzuch oraz przepona – w trakcie wdechu rozszerzają się nasze dolne żebra oraz uwypukla się brzuch. Przy takim oddychaniu nie powinny unosić się ramiona.
W zależności od wykonywanych przez nas czynności, możemy dokonać podziału oddychania na statyczne i dynamiczne. Oddech dynamiczny to ten, który wykonujemy podczas mówienia. Najczęściej używa się wtedy równocześnie ust oraz nosa. Oddychanie statyczne ma miejsce w czasie spoczynku: nasze usta mają być wtedy zamknięte, a oddychanie powinno przebiegać wyłącznie nosem – należy pilnować tego u dzieci. Jeżeli dziecko ma z tym problem i w czasie spoczynku jego buzia często jest otwarta, warto skontrolować drożność jego dróg oddechowych. Być może nie oddycha nosem, ponieważ nie może. Często dzieci po przebyciu choroby, której towarzyszy niedrożność nosa, nie potrafią powrócić od oddychania buzią do oddychania nosem.
Dlaczego prawidłowe oddychanie jest takie ważne?
Oddychanie nosem należy kontrolować już od narodzin dziecka, ponieważ oddychanie ustami podczas spoczynku może doprowadzić do cofnięcia żuchwy dziecka oraz braku odpowiedniego napięcia mięśniowego, które z kolei uniemożliwi prawidłową artykulację. Właściwe oddychanie pełni również istotną rolę podczas szeptania – szept wymaga wolniejszego mówienia oraz używania większej ilości powietrza.
Pamiętajmy także o tym, że nos ogrzewa i nawilża, ale też oczyszcza powietrze, które wdychamy. Z tego wynika, że oddychanie nosem jest dla nas korzystniejsze i zdrowsze.
Najważniejsze, by nasz oddech był dostosowany do wypowiedzi. Nabierając powietrze, powinniśmy wziąć pod uwagę to, jak długą wypowiedź chcemy wygłosić. Co więcej, zawsze powinniśmy zachować małą rezerwę powietrza, by nie mówić do utraty tchu.
Ćwiczenia oddechowe
Ćwiczenia oddechowe mają na celu wydłużenie fazy wydechu, pogłębienie oddechu, naukę gospodarowania powietrzem i dostosowania oddechu do długości wypowiedzi, zwiększenie pojemności płuc i rozruszanie przepony. Podczas terapii logopedycznej najczęściej wykonywane są na początku, wraz z ćwiczeniami narządów mowy. Spokojne ćwiczenia oddechowe sprzyjają także relaksacji, dzięki czemu mogą być one przerywnikiem w trakcie zajęć lub – wykonane na końcu – mogą służyć wyciszeniu i uspokojeniu. Ćwiczenia te są na ogół przyjemne, w ciekawy sposób można uatrakcyjnić poprzez połączenie z zabawą. Pamiętajmy, że najlepiej jest, gdy wykonuje się je w przewietrzonym pomieszczeniu lub na świeżym powietrzu. Dobrze, gdy są wykonywane częściej i krócej, ponieważ zbyt długie, głębokie oddychanie może doprowadzić do zawrotów głowy.
Podczas ćwiczeń oddechowych należy zwrócić uwagę na to, czy dziecko prawidłowo układa buzię, ponieważ zdarza się, że dzieci dmuchając, wypuszczają powietrze bokami, a nie przodem buzi, co jest konieczne do skorygowania. Aby sprawdzić, czy dotyczy to Twojego dziecka, można podczas dmuchania przyłożyć do boku jego buzi lusterko. Jeżeli zaparuje, oznacza to, że dziecko oddycha nieprawidłowo. Konieczne jest wtedy nauczenie dziecka odpowiedniego ułożenia buzi, najlepiej poprzez ustawienie jej w mały dziubek, przez który będzie powoli dmuchało powietrze. Jeżeli napięcie jest zbyt słabe, można przyłożyć dłonie lub piąstki dziecka do policzków, by tę czynność ułatwić. Warto także skonsultować się z logopedą.
Do ćwiczeń oddychania można wykorzystać przedmioty, takie jak: piórka, słomki, piłeczki, kartki i karteczki, chusteczkę, gwizdek, świeczkę, dmuchajkę, balon, wiatrak. Wiele rzeczy w naszym otoczeniu jest pomocnych. Nie zawsze muszą to być zaplanowane ćwiczenia, często oddech trenuje się nieświadomie – dmuchając zbyt ciepły posiłek, chuchając na zmarznięte dłonie, wąchając intensywnie kwiaty z głośnym westchnieniem, dmuchając przez słomkę w napój, dzięki czemu tworzą się bąbelki, a woda lub herbata bulgocze, oraz picie przez słomkę. Ćwiczenia takie mogą być także dla dziecka świetną zabawą, np. poprzez urządzenie w wannie lub basenie rejsu papierowych łódek, poruszanych za pomocą oddechu, urządzenie na podłodze toru przeszkód dla piłeczek pingpongowych i sterowanie nimi oddechem.
Metodą, która służy nauce prawidłowego przeponowo-relaksacyjnego oddychania, jest RSA Biofeedback. Regularnie odbywające się zajęcia pozwalają na opanowanie odpowiedniego oddychania pod okiem specjalistów.
Źródła:
Malkiewicz M., Jarmark logopedyczny, Gdańsk 2007.
Skorek E. M., 100 tekstów do ćwiczeń logopedycznych, 2013.
Walencik-Topiłko A., Głos jako narzędzie, Gdańsk 2013.
